Dolina Rospudy. Ostoja i perła Suwalszczyzny
Dolina Rospudy, położona jest w północnej części województwa podlaskiego. Stanowi jedno z najcenniejszych miejsc w Polsce pod względem różnorodności biologicznej. Jest to teren, gdzie natura zachowała swoją pierwotną postać. Rzeka Rospuda płynie tu swobodnie, otoczona bujnymi lasami i torfowiskami. W obrębie Doliny znajduje się wiele obszarów chronionego krajobrazu. Są one świadectwem jej niezwykłego znaczenia dla ekosystemu regionu. Wzdłuż rzeki Rospudy można spotkać rzadkie gatunki roślin i zwierząt, które znalazły tu swoje schronienie. Dolina Rospudy nie jest tylko cennym zasobem przyrodniczym, ale również miejscem pełnym kultury i tradycji Suwalszczyzny, które warto zobaczyć.
Wprowadzenie do Doliny Rospudy
Dolina Rospudy, to obszar chronionego krajobrazu o powierzchni 23 710, 86 ha. Położona jest na Pojezierzu Litewskim w województwie podlaskim. Tworzy ją korytarz ekologiczny, którym płynie Rospuda a także liczne jeziora:
Rospuda Filipowska.
Jeziora Kamienne.
Jezioro Długie.
Jezioro Głębokie.
Jezioro Garbas.
Jezioro Okrągłe.
Jezioro Bakałarzewskie
Jezioro Bolesty.
Jezioro Rospuda.
Obszary osadnicze znajdujące się w Dolinie Rospudy- Raczki, Filipów, Sidory- nie są częścią obszaru chronionego. Poza tymi miejscami dolina jest terenem chronionego krajobrazu i objęta bezwzględną strefą ciszy. Dolina Rospudy należy do Zielonych Płuc Polski a jej część znajduje się na terenie Puszczy Augustowskiej.
Dolina Rospudy to piękne, dziewicze i tajemnicze miejsce o bardzo wysokim stopniu naturalności. Tworzą ją gównie bagienne lasy i torfowiska. Charakteryzuje ją występowanie rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
Ochroną ścisłą objęte są różne gatunki storczyka- np. miodokwiat krzyżowy, czy lilia złotogłów. W 1987 roku naukowcy odkryli stanowisko ok. 50-700 osobników. Roślina została wpisana do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin w której znajdują się gatunki zagrożone wyginięciem. Oczywiście w tejże księdze wpisanych jest zdecydowanie więcej roślin występujących terenie Doliny.
Cennym zasobem Doliny Rospudy jest również pijawka lekarska, skójka gruboskorupowa, czy małż. Ponadto ważki: trzepla zielona, łątka zielona i zalotka większa. Dziewiczy obszar chronionego krajobrazu zamieszkują także motyle zagrożone wyginięciem. Chodzi tutaj o osadnika wielookiego, modraszka bagniczka i strzępotka hero.
W wodach z kolei znajdziecie unikatowe ryby- piskorza i różankę. Wśród płazów znajduje się natomiast traszka grzebieniasta i żaba jeziorna.
Spoglądając w przestworza możecie spotkać wiele chronionych gatunków ptaków. Wśród nich orliki krzykliwe, bielika, głuszca, derkacza albo żurawia i trzmielojada. Powracając na ziemię, wśród dużych ssaków znajdujących się pod ścisłą ochroną w Dolinie Rospudy należy wymienić bobry, wydry, nietoperze, jelenie i wilki.
Obszary chronione w obrębie Doliny Rospudy
Tereny chronionego krajobrazu w Dolinie Rospudy obejmują Puszczę i jeziora Augustowskie. W skład tegoż terenu wchodzi również Dolina Biebrzy i Pojezierze Sejneńskie. Na Północnym krańcu doliny położony jest Wigierski Park Narodowy i jezioro Wigry. Natomiast na południu graniczy ona z Biebrzańskim Parkiem Narodowym.
W strefie puszczy leżą m.in jeziora Sajno, Necko oraz Serwy przez które wwiedzie Kanał Augustowski a także jezioro Wigry.
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska objęła Dolinę Rospudy programem natura 2000 z dyrektywy siedliskowej, jako fragment Obszaru Specjalnej Ochrony – Puszcza Augustowska.
Dolina Rospudy – aktywność turystyczna
Dolina Rospudy jest doskonałym miejscem na wypoczynek i zwiedzanie. Miłośnicy historii mogą odwiedzić Uroczysko Święte Miejsce, albo popłynąć na półwysep i wzniesienie zwane Goła Zośka.
Dobrym pomysłem, może okazać się także wycieczka rowerowa szlakiem prowadzącym wzdłuż rzeki Rospudy. Licząca niemal 50 km. trasa ma bardzo dobra nawierzchnię i jest niemalże wolna od ruchu samochodowego.
Rzeka Rospuda jest rewelacyjnym miejscem na spływy kajakowe. Dzięki niewielkim spadom oraz umiarkowanemu prądowi mogą po niej spływać początkujący kajakarze oraz rodziny z dziećmi. Dolinę Rospudy można zwiedzać w sezonie letnim płynąc także katamaranem bądź statkiem Żeglugi Augustowskiej.
Kultura i tradycje regionu Suwalszczyzny
Ponad 400 lat na Suwalszczyźnie i Podlasiu splatają się losy Polaków, Białorusinów, Rusinów, Ukraińców i Litwinów. To również miejsce, gdzie można spotkać katolików, prawosławnych oraz wyznawców innych religii, którzy zamieszkują te tereny od wielu pokoleń. Obecni mieszkańcy tychże terenów są dziedzicami przepięknej tradycji, zwyczajów oraz wszelkich zabytków kulturowych.
Przebywając na Suwalszczyźnie warto wybrać się na wycieczkę Szlakiem “Wokół Wigier” im. Antoniego Patli. Bardzo atrakcyjny pod wieloma względami jest także Szlak Doliny Rospudy na Podlasiu. Ciekawych miejsc oraz zabytków jest oczywiście więcej, dlatego warto przyjechać tutaj ponownie.
Wokół Wigier i przez Dolinę Rospudy
Zielony szlak “Wokół Wigier” to pętla dookoła jeziora Wigry. Trasa przebiega w całości na terenie Wigierskiego Parku Narodowego a jego długość wynosi 48,5 km. Oficjalny początek szlaku znajduje się w Starym Folwarku ale ponieważ stanowi pętlę, zwiedzanie możecie rozpocząć w dowolnym miejscu.
Warto również odwiedzić Zespół Klasztorny Kamedułów w Wigrach, głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą oraz Puńsk – najbardziej Litewską miejscowość w Polsce.
Decydując się na wędrówkę lub spływ do Doliny Rospudy musicie wiedzieć, że liczy on aż 82,8 km. Początek szlaku znajduje się miejscowości Pluszkiejmy na wschód od Gołdapi, na południe od Puszczy Romnickiej ale jeszcze w województwie Warmińsko Mazurskim. Kończy się natomiast w Augustowie- Klonownicy w województwie podlaskim. Dalej biegnie kolejno przez skraj Mazur Garbatych, Pojezierze Zachodniosuwalskie oraz Puszczę Augustowską.
Wigry i okolica
Zwiedzając Wigry koniecznie należy wybrać się do Kompleksu Poklasztornego Kamedułów. Tutaj podczas pielgrzymki w 1999 roku zamieszkał Papież Św. Jan Paweł II. Turystów zaprasza także Muzeum Wigier w Starym Folwarku. Miłośnicy przyrody natomiast mają możliwość wypoczynku w Wigierskim Parku Narodowym.
Puńsk
Gmina i miasto Puńsk położona jest przy granicy z Litwą. Zamieszkuje ją ponad 80% przedstawicieli narodowości litewskiej. Odwiedzając te regiony koniecznie powinniście odwiedzić Dom Kultury Litewskiej oraz Kościół p.w. Św. Izydora w Smolanach.
Dużą atrakcją może okazać się także skansen w Puńsku- cztery budynki zagrody- chata wiejska, dwa spichlerze i obora. Kolejnym ciekawym pomysłem na zwiedzanie będzie wizyta w Muzeum Regionalnym w Puńsku i osadzie jaćwiesko- pruskiej w Oszkiniach.
Uroczysko święte miejsce
Uroczysko Święte miejsce znajduje się na terenie Doliny Rospudy w okolicy rzeczki Jałówki. Dawniej było to miejsce pogańskiego kultu religijnego. Obecnie stoi na nim drewniana kapliczka z 1990 roku oraz krzyż z XVIII wieku postawiony przez nawróconych na chrześcijaństwo Jaćwingów. Znajdziecie tam również rzeźbę mężczyzny znanego jako Świątek.
Goła Zośka
Wybierając się na wycieczkę statkiem Doliną Rospudy dopłyniecie do półwyspu i wzniesienia zwanego Goła Zośka. Nazwa pochodzi od tajemniczej bohaterki regionalnych opowieści.
Według jednej z legend Goła Zośka było dziewczyną z ludu, która w noc świętojańską puszczała wianek, aby wiodło jej się w miłości. Wianek niestety utknął w trzcinach a dziewczyna chcąc go odepchnąć jak najdalej wpadła do wody i się utopiła.
Uroczyste odsłonięcie postaci legendarnej Gołej Zośki nastąpiło 27 czerwca 2015 roku. Rzeźba przedstawia naga kobietę naturalnych rozmiarów w pozycji siedzącej.
Protesty przeciwko budowie obwodnicy Augustowa
Budowę obwodnicy planowano już od 1992 roku. Wstępne propozycje jaki ma być przebieg trasy i dyskusje o warunkach zabudowy pojawiły się jednak dopiero w 1996 roku.
Generalna Dyrekcja Dróg krajowych postulowała, aby trasa obwodnicy Augustowa rozpoczynała się na skrzyżowaniu drogi nr. 61. Dalej projekt budowlany zakładał przebieg trasy na północ zachodnią częścią miasta w pobliżu granicy lasu a następnie jej skręt na wschód.
Przedstawiony projekt budowlany sprawiał, że trasa miała wkraczać na tereny leśne i estakadą przekraczać Dolinę Rospudy w okolicy wsi Szczeberka. Tutaj przewidywano dojście do drogi w okolicy wsi Gatne.
Planowana trasa miała mieć długość 17,2 km z czego 7 prowadziło przez tereny chronione w ramach sieci Natura 2000. Ponadto przez środek projektowanego Rezerwatu Rospuda. Wśród innych propozycji znalazły się warianty przeprowadzenia obwodnicy przez Raczki i Chodorki.
Budowę obwodnicy Augustowa rozpoczęto w lutym 2007 roku. Działania te jednak spotkały się z ogromnymi protestami mieszkańców oraz ekologów z niemal całego świata.
Niedawno, bo w październiku b.r. udało się przekonać Ministra Infrastruktury, że oba warianty, które przygotowała Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad są nie do przyjęcia. Sporządzono je wyłącznie pod kątem ekonomicznym zapominając o aspekcie społecznym i przyrodniczym.
Wprowadzenie każdego z tych wariantów niekorzystnie wpłynęłoby na obszar chroniony oraz spowodowałoby oddzielenie mieszkańców od jeziora Sajno. To również wielce niekorzystna sytuacja dla Kanału Augustowskiego.
Przeprowadzenie trasy w kierunku południowo wschodnim- obwodnicy Augustowa- nie byłaby konieczna zdaniem burmistrza i starosty Augustowa. Decyzja o budowie obwodnicy została podjęta aby nowocześniejszą trasą Ogrodniki-Augustów mógł się odbywać systematyczny przejazd tirów.
Podsumowanie
Dolina Rospudy to nie tylko przyrodniczy skarb Suwalszczyzny, ale również ważny element dziedzictwa kulturowego północnej części województwa podlaskiego. Jej niezwykła różnorodność biologiczna, bogactwo gatunków roślin i zwierząt, a także unikalne krajobrazy czynią ją jednym z najważniejszych miejsc na mapie ekologicznej Polski. Obszary osadnicze, jeziora augustowskie oraz torfowiska stanowią świadectwo niezwykłej harmonii między człowiekiem a przyrodą w tym regionie.
Odwiedzając Dolinę Rospudy, każdy z nas ma szansę doświadczyć jej magii, poczuć bliskość z naturą i zrozumieć, dlaczego tak ważne jest jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. To miejsce, które przypomina nam o wartościach, które w dzisiejszym świecie stają się coraz bardziej cenne – o szacunku do przyrody, tradycji i kultury regionu.
