Co to są żylaki? Przedstawiamy przyczyny powstawania, objawy i sposoby leczenia żylaków

Co to są żylaki? To schorzenie dotyczące kończyn dolnych, które często jest nie tylko estetycznym problemem, ale również może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Żylaki to poszerzone i widoczne naczynia krwionośne, głównie na nogach. Choć mogą występować w innych częściach ciała, to żylaki dotykają właśnie kończyn dolnych.

W tym artykule dokładnie omówimy różne rodzaje żylaków, patogenezę ich rozwoju, objawy towarzyszące oraz skuteczne metody leczenia. Dowiesz się również, jak można zapobiegać żylakom i jak radzić sobie z dolegliwościami bólowymi. Współczesna medycyna oferuje szeroki zakres rozwiązań, które mogą pomóc w zwalczeniu żylaków, przywróceniu zdrowia, a także komfortu Twoim nogom.

Żyły — budowa, rodzaje i funkcje

Żyły są naczyniami krwionośnymi pozwalającymi na transport krwi. Dociera ona do serca, a następnie wędruje do płuc. Jej transport następuje powoli. W tętnicach praca serca nadaje jej większą prędkość, w żyłach natomiast płynie zdecydowanie wolniej.

Ze względu na położenie serca w górnej części organizmu, krew musi zwalczyć dodatkowo grawitację. Ruch ten jest możliwy dzięki dwóm mechanizmom:

• skurczowi naczyń żylnych, który wypycha krew do przodu;
• zamykaniu zastawek żylnych, które przeciwdziałają cofaniu się krwi.

Wyróżnia się żyły:

• powierzchniowe — znajdujące się tuż pod skórą
• głębokie umiejscowione pomiędzy tkanką łączną a mięśniami

Co to są żylaki i dlaczego powstają?

Jeżeli mechanizmy funkcjonowania żył zaczynają szwankować, na nogach pojawiają się żylaki. Ściany żył stają się z czasem słabo elastyczne o charakterystycznym krętym przebiegu. Ponadto bardzo napięte i sztywne — zastawki natomiast tracą swoją domykalność.

Zaburzenie działania wszystkich tych elementów w połączeniu z grawitacją sprawiają, że krew cofa się i zalega w niższych partiach ciała. Taki zastój powoduje wzrost ciśnienia żylnego, a w efekcie poszerzenie, skręcenie i trwałe wydłużenie żył, czyli powstanie żylaków.

Rodzaje żylaków

Wyróżnia się następujące rodzaje żylaków:

• pajączki naczyniowe — dotyczą żył położonych tuż przy skórze, nie powodują bólu jedynie niekorzystny efekt kosmetyczny;
• żylaki głównych pni żylnych — występują zazwyczaj w żyle odstrzałkowej dając objawy na łydkach. Jeżeli natomiast dotyczą części odpiszczelowej, widoczne są w przyśrodkowej powierzchni nogi. Ten typ żylaków bywa bolesny;
• żylaki siatkowate — obejmują żyły znajdujące się pod skórą, przeważnie pod kolanem albo na bocznej części uda i łydki. Rzadko bywają bolesne i doprowadzające do obrzęku.

Początki żylaków — objawy i ich znaczenie dla zdrowia

Początkowe objawy żylaków to:

• skurcze łydek,
• uczucie ciężkości nóg,
• tępy ból kończyn dolnych,
• swędzenie skóry powyżej miejsc, gdzie umiejscowione są żylaki na nogach.

Im wcześniej je dostrzeżemy i zaczniemy leczenie, tym łatwiej będzie wrócić do formy.

Przyczyny powstawania żylaków

Zasadniczym czynnikiem mającym wpływ na częstość występowania żylaków są predyspozycje genetyczne. Prawdopodobieństwo zachorowania, gdy jedno z rodziców ma żylaki na nogach, wynosi ok. 25% dla mężczyzn i aż 60% w przypadku kobiet.

Jeżeli występują u obojga rodziców, ryzyko rozwoju żylaków wzrasta do 90%. Ponadto wraz z wiekiem zwiększa się drastycznie zachorowalność na żylaki.

Do powstania żylaków przyczynia się także:

• zła dieta,
• przebyte urazy,
• niska aktywność fizyczna,
• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej,
• palenie papierosów i nadużywanie alkoholu,
• przebycie zakrzepicy żylnej,
• zażywanie doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Lekarz od żylaków — kto powinien je leczyć?

Podstawową diagnostyką żylaków może zająć się lekarz POZ, który na podstawie wykonanego badania wyda skierowanie do specjalisty. Zazwyczaj chory kierowany jest do chirurga naczyniowego, chirurga ogólnego lub specjalisty flebologa.

Diagnostyka żylaków jak postawić właściwą diagnozę?

Standardowym badaniem bezinwazyjnym jest USG Doppler. Pozwala ono na sprawdzenie przepływu krwi, ocenę żylaków, diagnostykę zakrzepicy żylnej lub obserwację zespołu pozakrzepowego.

Inna metoda stosowana w diagnostyce to flebografia. Jest to badanie inwazyjne, dzięki któremu można określić drożność żył, refluks żylny, czy morfologię zastawek żylnych.

Szczególnym typem badania jest warikografia, podczas której podaje się środek kontrastowy do żył. Bardziej widoczne żyły sprawiają, że wzrasta możliwość zaobserwowania nawet niewielkich zmian chorobowych toczących się w naczyniu krwionośnym.

Żylaki nóg — jak wpływają na codzienne funkcjonowanie?

Żylaki na nogach bardzo często powodują silne dolegliwości bólowe, obrzęki, bolesne skurcze i zatory — zwłaszcza jeżeli jesteśmy narażeni na długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej.

Zaniedbanie leczenia lub niewłaściwe leczenie może doprowadzić do powstania poważnych ograniczeń w wyniku np. konieczności amputowania kończyny. To z kolei utrudni osobie chorej codzienne funkcjonowanie. W wielu przypadkach może uniemożliwić wykonywanie dotychczasowej pracy zawodowej.

Nieleczone żylaki — powikłania i konsekwencje dla zdrowia

Nieleczone żylaki mogą zaburzać przepływ krwi, spowodować dolegliwości bólowe oraz szereg powikłań, wśród których należy wymienić:

• zakrzepowe zapalenie żył,
• owrzodzenie,
• zator.

Konsekwencją niewydolności żylnej jest ból, który utrudnia codzienne funkcjonowanie i powoduje ból kończyn dolnych.

Zakrzepowe zapalenie żył

Zakrzepowe zapalenie żył głębokich (zakrzepica) jest chorobą bardzo niebezpieczną i może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Do bardzo niebezpiecznego powikłania zakrzepowego zapalenia żył w obrębie nóg — szczególnie w przypadku żył głębokich — należą: udar mózgu, nadciśnienie płucne, zespół pozakrzepowy, zatorowość płucna oraz zatorowość obwodowa prowadząca do niedokrwienia narządów bądź tkanek.

Owrzodzenie

Owrzodzenie żylne w początkowej fazie jest tylko niewielką ranką na łydce powyżej kostki. W późniejszych etapach ranki stają się większe i obejmują inne okolice nóg.

Owrzodzenia żylne świadczą o tym, że rozwinęła się zaawansowana, przewlekła niewydolność żylna w obrębie kończyn dolnych. Jest to zazwyczaj skutek przebycia zakrzepicy żył głębokich, żylaków oraz innych rzadziej występujących przyczyn.

Zator płucny

Zator płucny to efekt nieleczonej bądź źle leczonej przewlekłej niewydolności żylnej. Zator, czyli zamkniecie światła żyły, może spowodować różny materiał zatorowy; np. skrzeplina krwi.

Do jej powstania dochodzi przeważnie w efekcie wykrzepiania się krwi tzw. triady Virchova, czyli skłonności do rozwoju zakrzepicy, urazu ściany naczynia i spowolnienia przepływu krwi.

Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na powstanie skrzepliny są zmiany w składzie krwi, np. gdy zawiera zbyt wiele trombocytów. Zakrzepy pochodzą przeważnie z żył głębokich kończyn dolnych bądź miednicy mniejszej.

Zator naczynia krwionośnego powoduje ból, niedokrwienie i często martwicę tkanki. Jeżeli taka sytuacja dotyczy kończyny dolnej, konieczna może okazać się operacja — nie tylko ratująca kończynę, ale czasem także jej amputacja.

Jeżeli natomiast zator dotrze do tętnicy płucnej, może spowodować niedokrwienie i co za tym idzie niedotlenienie płuc. W stanach zaawansowanych może doprowadzić do śmierci.

Profilaktyka żylaków

W celu zapobiegnięcia rozwojowi żylaków i niewydolności żylnej należy zadbać o właściwą profilaktykę. Powinna ona obejmować:

• aktywność fizyczną — nie zaleca się sportów i ćwiczeń wytwarzających nadmierne ciśnienie w żyłach i skurcze mięśni. Dobrym rozwiązaniem jest więc jazda na rowerze, spacery, gimnastyka i pływanie;
• utrzymanie odpowiedniej wagi i zdrowa dieta;
• odpowiednio dobrane, wygodne i pozwalające na prawidłowy przepływ krwi obuwie;
• wygodną, nieuciskającą odzież umożliwiającą swobodne krążenie krwi;
• rzucenie palenia i ograniczenie spożycia alkoholu;
• zaprzestanie korzystania z sauny i gorących kąpieli, czy długotrwałego opalania.

Leczenie żylaków

Chociaż patofizjologia rozwoju żylaków jest złożona, a powikłania żylaków stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, można je leczyć.

W początkowej fazie stosuje się leczenie farmakologiczne i uciskowe, a w następnej kolejności metody zabiegowe i operacyjne.

Terapia farmakologiczna

Terapia farmakologiczna u chorych mających żylaki na nogach oparta jest na stosowaniu leków przeciwzapalnych, wzmacniających i uszczelniających ściany. Stosowana są także leki obniżające krzepliwość krwi i flebotropowe. Ostania grupa leków pozwoli skutecznie zredukować ból i uczucie ciężkości nóg.

Metody uciskowe — kompresjoterapia

Terapia zachowawcza sprawdza się w leczeniu żylaków, gdy rozszerzone żyły nie powodują jeszcze uciążliwych dolegliwości. Wśród najczęściej stosowanych technik znajduje się leczenie uciskowe.

Niestety nie każdy może stosować kompresjoterapię. Przeciwwskazaniem do leczenia tą metodą jest m.in. choroba zakrzepowa żył oraz miażdżyca, dlatego pacjent powinien wcześniej skonsultować się z lekarzem. Specjalista dobierze właściwy rozmiar pończoch i udzieli wskazówek jak je zakładać.

Leczenie zalecane jest osobom, których dotyczy przewlekła choroba żylna, są po urazie oraz kobietom w ciąży.

Metody zabiegowe

Gdy terapia uciskowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów, specjalista wdraża leczenie zabiegowe. Najczęściej na poszerzenie żyły stosuje się ablację, czyli zniszczenie chorej żyły przy użyciu lasera. Uzupełnieniem tejże metody bywa miniflebektomia i skleroterapia.

Miniflebektomia, nazywana też szydełkowaniem, polega na usuwaniu żylaków. Zabieg jest małoinwazyjny, wykonywany w miejscowym znieczuleniu i w większości przypadków nie wymaga zakładania szwów. Dzięki terapii możliwe jest uzyskanie bardzo dobrego i trwałego efektu kosmetycznego.

Skleroterapia to metoda leczenia polegająca na iniekcyjnym podaniu środka chemicznego do światła naczynia. Jej celem jest uszkodzenie ściany żyły, wywołanie nadzorowanego stanu zapalnego a w konsekwencji zwłóknienie i zamknięcie światła naczynia.

Zamykanie poszerzonych naczyń krwionośnych w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej jest najczęściej stosowaną metodą leczniczą. Skleroterapia pozwala uzyskać w większości przypadków bardzo dobre efekty terapeutyczne oraz kosmetyczne. Niestety metody małoinwazyjne nie są refundowane przez NFZ, dlatego pacjent sam ponosi koszty związane z ich leczeniem.

Leczenie operacyjne

Duże żylaki na nogach bardzo często wymagają leczenia operacyjnego — np. metodą Babcocka albo wykonuje się stripping Piverte’a.

W trakcie zabiegu wykonywanego metodą Babcocka lekarz robi zazwyczaj dwa nacięcia — jedno w pachwinie a drugie na kostce. Następnie odsłania oba końce żyły odpiszczelowej i wprowadza do żyły sondę z haczykiem. Za jego pomocą całkowicie usuwa z kończyny dolnej wcześniej odcięte naczynie.

Inną metodą leczenia operacyjnego jest stripping Privete’a – tzw. kriostripping. Podczas zabiegu wprowadzany jest do światła naczynia cienki pręt zamrożony do minus kilkudziesięciu stopni Celsjusza. Zamrożone ścianki naczynia przymarzają do urządzenia i są usuwane wraz z wyjęciem urządzenia.

Operacyjne leczenie żylaków sprawia, że okres rekonwalescencji jest zdecydowanie dłuższy niż po zabiegach termicznych, czy chemicznych. Dopiero po kilkunastu dniach bowiem następuje zdjęcie szwów z nacięć głównych i pośrodkowych, o ile zaistniała konieczność ich wykonania.

Niestety u wielu pacjentów to właśnie ta metoda jest jedynym wyjściem ze względu na zaawansowane zmiany w układzie żylnym.

Leki na żylaki bez recepty — jakie składniki powinny zawierać?

Specjaliści zalecają, aby w niewydolności żylnej stosować preparaty zawierające flawonoidy, które nie tylko zmniejszają przepuszczalność naczyń żylnych, ale także przyspieszają przepływ limfy.

W składzie leków bardzo często znajduje się także rutyna wzmacniająca naczynia krwionośne, heparyna oraz wyciąg z kasztanowca.

Podsumowanie

Żylaki kończyn dolnych, to powszechna dolegliwość, która może mieć negatywny wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie. Przyczyny ich powstawania są złożone i związane zarówno z predyspozycjami genetycznymi, jak i czynnikami środowiskowymi, takimi jak długotrwałe stanie w miejscu, mała aktywność fizyczna. Objawy żylaków takie, jak pajączki naczyniowe, czy bolesne skurcze, mogą znacząco utrudniać nasze funkcjonowanie.

Leczenie żylaków obejmuje szeroką gamę metod, zarówno farmakologicznych, jak i zabiegowych. Skleroterapia, leczenie laserowe, usuwanie żylaków, czy metody uciskowe to tylko niektóre z dostępnych opcji. Współczesna medycyna oferuje wiele rozwiązań, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów, poprawie przepływu krwi i zmniejszeniu ryzyka powikłań. Ważne jest również zapobieganie żylakom poprzez utrzymanie aktywnego trybu życia, unikanie długotrwałego stania czy noszenie pończoch uciskowych. Pamiętajmy, że odpowiednie leczenie żylaków może przynieść ulgę i przywrócić nam zdrowe i komfortowe funkcjonowanie nóg a w niektórych przypadkach uratować życie.