Dyskopatia kręgosłupa, znana również jako choroba krążka międzykręgowego jest powszechnym schorzeniem wpływającym na odcinek szyjny, piersiowy oraz lędźwiowy. Jest to zaburzenie mogące powodować różnorodne objawy takie jak dolegliwości bólowe, drętwienie kończyn, a nawet poważne objawy neurologiczne. Dyskopatia jest spowodowana uszkodzeniem pierścienia włóknistego, co prowadzi do przemieszczenia jądra miażdżystego, a w niektórych przypadkach do przepukliny kręgosłupa.

W niniejszym artykule omówimy przyczyny, objawy i metody leczenia dyskopatii kręgosłupa, skupiając się na dyskopatii lędźwiowej, szyjnej oraz piersiowej. Podzielimy się również informacjami na temat profilaktyki dyskopatii i wskazówkami dotyczącymi codziennego funkcjonowania dla osób z tym schorzeniem. Zapraszamy do lektury, aby lepiej zrozumieć tę powszechną chorobę kręgosłupa i poznać metody radzenia sobie z nią.

Anatomia kręgosłupa — podstawowe informacje

Kręgosłup stanowi rusztowanie, na którym opiera się ciało człowieka — zarówno organy wewnętrzne, jak i mięśnie. Zbudowany jest z 33 lub 34 kości (kręgów) ułożonych jedna na drugiej. Kręgosłup dzielimy na 5 odcinków:

odcinek szyjny – (C1-C7) – 7 kręgów pozwalających na poruszanie głową
odcinek piersiowy – (Th1-Th12) – 12 kręgów łączących się z żebrami, których zadaniem jest ochrona narządów wewnętrznych
odcinek lędźwiowy – (L1-L5) – 5 kręgów najbardziej obciążonych podczas długotrwałej pozycji stojącej
odcinek krzyżowy – (S1-S5) – 5 kręgów wchodzących w skład kości krzyżowej, której zadaniem jest osłona pęcherza i narządów rozrodczych
odcinek ogonowy – (Co1-Co4 lub Co5) – 4 lub 5 kręgów

Kręgi połączone są ze sobą krążkami międzykręgowymi, czyli niewielkimi tkankami chrzęstnymi. Swoim kształtem przypominają pierścienie, przez których środek przebiega rdzeń kręgowy.

Kręgosłup, oprócz funkcji podporowej kształtującej naszą sylwetkę i utrzymanie narządów wewnętrznych, ma ochraniać rdzenia kręgowego.

Co to jest dyskopatia kręgosłupa? Wprowadzenie do schorzenia

Dyskopatia to dysfunkcja kręgosłupa polegająca na stopniowym uszkodzeniu krążka międzykręgowego powszechnie nazywanego dyskiem.

Zdrowy dysk jest nawodniony, sprężysty i elastyczny. Dzięki temu może skutecznie amortyzować wszelkie mikrourazy i naciski. Jeżeli jednak nastąpi dehydratacja, czyli utrata wody w pierścieniu włóknistym, staje się on mało elastyczny, spłaszczony i traci sprężystość.

Następuje więc degeneracja i uszkodzenie pierścienia włóknistego. Efektem tego jest uwypuklenie jądra miażdżystego dysku, a w niektórych przypadkach powstaje przepuklina kręgosłupa. Nieleczona może doprowadzić do zwężenia kanału kręgowego i ucisku na rdzeń, co osłabia albo całkowicie zatrzymuje jego ukrwienie i odżywienie. W ten sposób rozwija się mielopatia szyjna oraz piersiowa. Jej objawami bywają niedowłady rąk, kończyn dolnych oraz liczne ubytki neurologiczne.

Przepuklina jądra miażdżystego odcinka lędźwiowego kręgosłupa może z kolei objawiać się uciskiem na korzeń nerwowy, np. kulszowy i powodować tzw. rwę kulszową.

Choroba zwyrodnieniowa krążka międzykręgowego przyczyny

Przyczyny dyskopatii mogą być różne, jednak specjaliści najczęściej upatrują ich w zaburzeniach przemiany materii w tkance dyskowej. Schorzenie może rozwijać się również w wyniku zbyt dużego nacisku na krążek międzykręgowy w przebiegu np. otyłości.

Wśród innych powodów znajduje się nieprzestrzeganie zasad ergonomii w trakcie pracy, urazy, kontuzje narządu ruchu, osteoporoza oraz wady wrodzone kręgosłupa — np. stenoza kanału kręgowego i skrzywienie kręgosłupa.

Dyskopatia szyjna — objawy neurologiczne

Dyskopatia szyjna to choroba krążka miedzykręgowego w odcinku szyjnym. Może objawiać się uczuciem sztywności karku i silnym bólem w odcinku szyjnym kierującym się do potylicy. Często towarzyszy jej ból głowy, pogorszenie wzroku, szumy uszne oraz zawroty głowy.

W zależności od nasilenia choroby i przestrzeni miedzykręgowej, której dotyczy, może powodować zaburzenia czucia w rękach oraz osłabienie siły mięśniowej i skurcze łydek. Zwyrodnienie kręgów szyjnych sprawia także, że pojawia się ból ręki promieniujący od szyi do palców oraz paraliż kończyn dolnych.

W bardzo ciężkiej dyskopatii dochodzi do uszkodzenia rdzenia kręgowego, czyli tzw. mielopatii. Dysfunkcja ta wydaje się o tyle poważna, że tkanka, która uległa uszkodzeniu nie regeneruje się. Oznacza to, że powstałe wcześniej defekty — np. w wyniku ciężkiej dyskopatii — mogą okazać się nieodwracalne.

Choroba uszkadza kręgosłup szyjny i upośledza funkcję rdzenia kręgowego, doprowadzając do niedowładów czterokończynowych o różnym nasileniu oraz problemów z oddychaniem. Dlatego czasem, w celu ratowania życia lub zdrowia pacjenta, konieczna bywa pilna operacja kręgosłupa szyjnego.

Dyskopatia piersiowa a występowanie dolegliwości bólowych

Wśród często występujących schorzeń kręgosłupa znajduje się również dyskopatia odcinka piersiowego. Powoduje ona nie tylko silny ból pleców między łopatkami promieniujący do żeber, ale także ból w klatce piersiowej podczas kaszlu oraz kichania.

Ból kręgosłupa piersiowego utrudnia czasem tzw. głębokie oddychanie, dlatego objawy dyskopatii bywają mylone z zawałem serca. Część osób odczuwa dolegliwości w okolicy narządów wewnętrznych, wskazujących na problem z przełykiem, sercem, jelitami i układem moczowym.

Dyskopatia sprawia również, że mięśnie wokół kręgosłupa piersiowego są bardzo napięte i na przestrzeni czasu zniekształcają sylwetkę, powodując poważne wady postawy. Występujący w okolicy klatki piersiowej ból promieniuje do kończyn górnych, ale osłabieniu mogą ulec też mięśnie nóg, powodując niedowład stopy.

Dyskopatia kręgosłupa może dotyczyć każdego odcinka pleców. Zadbaj o aktywność fizyczną, żeby jej zapobiegać.

Dyskopatia lędźwiowa — rwa kulszowa

Pierwszym objawem choroby krążka międzykręgowego w odcinku lędźwiowym jest ból w dolnej części pleców. Może on być nagły, kłujący i bardzo silny. Jeżeli promieniuje przez pośladek aż do nogi mamy do czynienia z tzw. rwą kulszową, która rozwija się na skutek podrażnienia nerwu lub jego ucisku.

W przebiegu ciężkiej dyskopatii chory może odczuwać zaburzenia czucia na skórze stopy, może także wystąpić, silny skurcz mięśni i niedowład kończyny dolnej powodujący opadanie stopy.

Aby ograniczyć, a u niektórych osób nawet zniwelować, ubytki neurologiczne wykonuje się operację kręgosłupa lędźwiowego. Zazwyczaj wystarcza odbarczenie uciśniętych korzeni nerwowych, jednak czasem konieczne jest założenie implantu zastępującego uszkodzony dysk.

Diagnostyka dyskopatii – jakie badania?

Diagnostyka dyskopatii opiera się w pierwszej fazie na wywiadzie i badaniu palpacyjnym. Stanowi ono podstawę, aby lekarz mógł zlecić bardziej specjalistyczne badania.

Najdokładniejszym badaniem jest rezonans magnetyczny kręgosłupa (MR). W przypadku tego badania mamy do czynienia z bardzo dokładnym obrazem rozwijających się dysfunkcji.

Inna bardzo pomocna metoda diagnostyczna to tomografia komputerowa (KT). Skutecznie uwidacznia ona strukturę kostną, przez co specjalista uzyskuje możliwość zdobycia cennych informacji dotyczących kości.

Mające charakter pomocniczy badanie radiologiczne RTG również może dostarczyć przesłanek wskazujących na chorobę krążka międzykręgowego.

Elektroneurografia ENG to badanie pozwalające ocenić funkcjonowanie nerwów obwodowych na podstawie stopnia ich pobudliwości, zdolności oraz prędkości przekazywania bodźców,

Profilaktyka dyskopatii

Nie ma jednej uniwersalnej metody, która pozwoli na uniknięcie choroby krążka międzykręgowego. Istnieje jednak kilka sposobów na wyeliminowanie czynników ryzyka rozwoju choroby albo jej nawrotów. Powinno się między innymi:

unikać rotacji tułowia,
uprawiać regularną aktywność fizyczną, szczególnie jeśli większość dnia spędzamy w pozycji siedzącej,
unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów schylając się po nie,
dbać o właściwą dietę — nadmierna masa ciała może z czasem doprowadzić do rozwoju otyłości,
unikać zbyt miękkich łóżek w sypialni,
przygotowując posiłki, warto zadbać o odpowiednią wartość odżywczą — szczególnie zawartość wapnia i magnezu.

Nieco inaczej wygląda profilaktyka dyskopatii po zachorowaniu. Poza wyżej wymienionymi elementami obejmuje ona również zabiegi fizjoterapeutyczne — a więc kinezyterapię i fizykoterapię.

Choroba zwyrodnieniowa krążka miedzykręgowego — dieta

Dieta w chorobie krążka miedzykręgowego powinna wyrównywać przede wszystkim niedobory wapnia i wody.

Ponadto do codziennych posiłków należy wprowadzić produkty zawierające witaminy A,B,C,D, sole mineralne oraz kwasy tłuszczowe Omega3.

Skutecznym rozwiązaniem mogą okazać się także suplementy diety wspomagające redukcję bólu kręgosłupa zawierające witaminy z grupy B oraz nukleotydy.

Rehabilitacja i fizykoterapia kręgosłupa — współczesne sposoby terapii

Rehabilitacja kręgosłupa w przebiegu choroby zwyrodnieniowej polega głównie na zlikwidowaniu bólu, zwiększeniu ruchomości stawów i wzmocnieniu mięśni. Chodzi tu o dopasowanie odpowiednich metod leczenia odciążających chory dysk. W tym celu stosuje się:

terapię manualną, której głównym zadaniem jest przywróceniu na właściwe miejsce kręgów i krążków miedzykręgowych. Poprzez uciskanie właściwych punktów na ciele, masażysta dociera do bolesnych miejsc i reguluje w ten sposób równowagę mięśniową. Masaż rozluźnia mięśnie, usprawnia płynność ruchów, elastyczność tkanek oraz znacznie zwiększa ruchomość;
fizykoterapię będącą wysoce efektywnym sposobem na złagodzenie bólu kręgosłupa w przebiegu dyskopatii. W leczeniu stosowana jest: elektroterapia — ultradźwięki, magnetoterapia, jonoforeza i laseroterapia;
hydroterapię — masaże wirowe, natryski i kąpiele. Metoda ta działa pobudzająco na układ immunologiczny, zwalcza stany zapalne i stymuluje regenerację tkanek;
metodę McKenziego — stosowana jest w diagnostyce oraz terapii bólu kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego. Koncentruje się nie tylko na objawach, ale również na przyczynie dolegliwości, przez co zmniejsza ewentualność wystąpienia nawrotu w przewlekłych chorobach kręgosłupa. W metodzie tej stosuje się ćwiczenia na ogólne bóle kręgosłupa, wykonywane zgodnie z regułą stopniowania wysiłku. Chory uczy się utrzymania właściwej postawy ciała — szczególnie ważnych podczas wykonywania codziennych zadań;
kinesiotaping — czyli leczenie kręgosłupa poprzez oklejanie plastrami. Zadaniem tych taśm jest stabilizacja stawów i rozluźnienie tkanek miękkich. Prawidłowo założone plastry poprawiają funkcję zginania i prostowania bolącego kręgosłupa.

Od wielu lat ze względu na m.in. chorobę zwyrodnieniową krążka międzykręgowego kręgosłupa regularnie korzystam z wyżej wymienionych terapii i mogę powiedzieć, że są bardzo skuteczne. Nastąpiło znaczne zredukowanie bólu, poprawiła się ruchomość kręgosłupa i jego stabilność. Dzięki odpowiedniej rehabilitacji neurochirurg odroczył operację odcinka szyjnego i lędźwiowego.

Zaopatrzenie ortopedyczne

W zaawansowanych stanach choroby krążka miedzykręgowego niezbędne może okazać się zaopatrzenie ortopedyczne takie jak:

kołnierz ortopedyczny,
pas lędźwiowy zapobiegający nadmiernej i nagłej rotacji tułowia,
łuska na opadanie stopy,
orteza na staw nadgarstkowy zapobiegająca przykurczom,
stabilizator kolana zapobiegający przykurczom.

Przedmioty te przynoszą ulgę w bólu i ułatwiają codzienne funkcjonowanie, jednak nie można ich nadużywać. Zbyt długie korzystanie może osłabić mięśnie i tym samym przyspieszyć rozwój choroby. Można korzystać z tych pomocy przez 1-2 godz. dziennie — chyba że specjalista zaleci inaczej.

Nowoczesne sposoby łagodzenia bólu w przebiegu spodyloatrozy

Ból kręgosłupa potrafi być naprawdę dokuczliwy i znacznie utrudnić codzienne funkcjonowanie. Początkowo zazwyczaj pomagają leki przeciwbólowe i rozluźniające mięśnie.

Niestety wraz z rozwojem choroby ból staje się coraz bardziej uciążliwy. Jeżeli pacjent oczekuje na operację bądź nie może się jej poddać, stosuje się nowoczesne metody walki z bólem. Wśród nich wyróżniamy m.in.:

blokadę domięśniową — lek podawany jest za pomocą zastrzyku w mięśnie kręgosłupa. Niemalże zawsze wykonywany jest “na wyczucie”. Skuteczność tej metody porównywalna jest do zastrzyku domięśniowego w pośladek, jaki wykonują pielęgniarki;

zastrzyk nadtwardówkowy — polega na wstrzyknięciu leku za pomocą igły i pod kontrolę RTG bezpośrednio w okolicę ucisku nerwu. Dzięki tej metodzie zmniejszają się dolegliwości bólowe, stan zapalny oraz w niektórych przypadkach nawet duże przepukliny;
termolezja — zabieg z wykorzystaniem ablacji o wysokiej częstotliwości fal (RFA). Terapia pozwala na wyłączenie uciśniętych wypadniętym dyskiem nerwów — i co za tym idzie zredukować przewodnictwo bólu. Zabieg skutecznie likwiduje albo zmniejsza uczucie bólu, więc pacjent może powrócić do codziennej aktywności;
DiscoGel — bezoperacyjna i innowacyjna metoda leczenia krążka międzykręgowego. Wykonywany jest w miejscowym znieczuleniu. Zabieg polega na przezskórnym wstrzyknięciu żelowego implantu do jądra krążka międzykręgowego. Implant skonstruowany jest na bazie etanolu oraz produktów celulozo-pochodnych. Dzięki właściwościom hydrofilowym DiscoGel powoduje przemieszczenie się płynu do środka dysku, co sprawia, że struktury nerwowe są odciążone. Leczenie ponadto skutecznie blokuje receptory bólowe.

Dyskopatia — leczenie zachowawcze

Leczenie bezoperacyjne przynosi skuteczne efekty w ponad 90% dolegliwości wynikających z choroby zwyrodnieniowej dysku. Mimo tego, iż u części chorych objawy dyskopatii ustępują samoistnie, to jednak u wielu następują nawroty. Te z kolei wymagają już specjalistycznej terapii.

Pacjenci, u których nie doszło do przerwania ciągłości pierścienia włóknistego, kwalifikują się do leczenia zachowawczego — fizjoterapii, masażu leczniczego, kinezyterapii, fizykoterapii oraz treningu funkcjonalnego. Oprócz specjalnych zabiegów i masaży dobrze jest też regularne stosowanie ćwiczeń rozciągających.

Dyskopatia — leczenie chirurgiczne

Niestety nie zawsze terapia zachowawcza pomaga. Czasem niezbędna jest interwencja chirurgiczna — dotyczy to ok. 5% osób niekwalifikujących się do terapii zachowawczej. Do operacji kierowane są również osoby, u których dotychczasowe leczenie nie przyniosło oczekiwanych efektów terapeutycznych.

Operacja dysku przeprowadzana jest obecnie zarówno metodami tradycyjnymi, jak i endoskopowymi. Tradycyjne operacje są bardziej rozległe i wymagają dłuższego czasu rekonwalescencji niż te wykonane endoskopowo.

Metody tradycyjne

Tradycyjne metody stosowane w operacjach kręgosłupa to:

Wertebroplastyka — stosowana w złamaniach kompresyjnych, polegająca na wprowadzeniu do kości cementu mającego usztywnić dany segment,
Discektomia, czyli usunięcie krążka międzykręgowego lub jego części, która powoduje ucisk i bóle kręgosłupa. Zabieg często stosowany jest w połączeniu z laminektomią,
Laminektomia wykonywana jest w przypadku stenozy, czyli zwężenia kanału kręgowego. W trakcie zabiegu usuwane są fragmenty kręgów, które uciskają na rdzeń kręgowy.
Loraminotomia — podczas tego zabiegu neurochirurg lub ortopeda poszerza otwór międzykręgowy, aby odbarczyć uciśnięte korzenie nerwowe
Nukleoplastyka — jest zabiegiem wykonywanym z użyciem lasera. Przy pomocy specjalistycznej, podgrzanej igły chirurg wkłuwa się w dysk i przycina go zmniejszając tym samym przepuklinę
Fuzja kręgów — to natomiast całkowite usunięcie krążka międzykręgowego pomiędzy segmentami oraz trwałe ich zespolenie za pomocą metalowej stabilizacji. Po zastosowaniu tej metody leczenia operacyjnego leczony odcinek kręgosłupa traci ruchomość pomiędzy kręgami i wymaga długiej rekonwalescencji.
Wszczepienie implantów zastępujących dysk — często stanowi alternatywę dla zespolenia metalowego. W trakcie operacji specjalista wszczepia syntetyczny dysk w miejsce naturalnego, który uległ degeneracji.

Operacje endoskopowe

Leczenie operacyjne endoskopowe jest nowoczesną i małoinwazyjną inwazyjną metodą terapii. Jest ona tak samo skuteczna, jak operacje tradycyjne, jednak znacznie mniej ryzykowna.

Zabieg posiada dużą skuteczność i zdecydowanie mniej powikłań niż w leczeniu tradycyjnym. Ponadto rana niezbędna do jej wykonania jest niewielka. Niezmieniona jest także stabilność kręgosłupa a pobyt w szpitalu bardzo krótki. Kolejnym atutem tejże metody leczenia, jest niedługi okres rekonwalescencji.

W trakcie operacji chirurg wprowadza poprzez niewielkie nacięcie skóry do ciała pacjenta niewielki endoskop połączony z kamerą. Dzięki temu ma możliwość obserwowania od wewnątrz kanału kręgosłupa na ekranie,

Przy użyciu niewielkich narzędzi usuwa elementy uciskające na nerwy. Specjalistyczne, diamentowe wiertła pozwalają na cięcie kości bez ryzyka uszkodzenia układu nerwowego.

Zabieg endoskopowy trwa około godziny i jest przeznaczony m.in. dla osób, które ze względu na dodatkowe schorzenia nie mogą mieć wykonanej operacji tradycyjnej. Niestety jest nierefundowany — koszty zatem ponosi pacjent.

Podsumowanie

Dyskopatia kręgosłupa to powszechne schorzenie, które może doprowadzić do znacznego dyskomfortu i dolegliwości bólowych. Zarówno dyskopatia lędźwiowa, piersiowa, jak i szyjna mogą objawiać się zaburzeniami czucia, objawami neurologicznymi oraz bólami pleców. Badania takie jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, rentgen, czy elektroneurografia są kluczowe w diagnostyce przyczyn dyskopatii — przepukliny kręgosłupa, zwyrodnienie krążków międzykręgowych, czy stanach przeciążeniowych kręgosłupa.

Podsumowując, dyskopatia kręgosłupa to schorzenie, które może prowadzić do różnorodnych objawów i dolegliwości bólowych. Jeżeli więc nie zadbamy o kręgosłup poprzez aktywność fizyczną, odpowiednią ergonomię pracy, właściwą dietę oraz regularne badania nasz kręgosłup może odmówić nam posłuszeństwa. Skutkiem mogą być niedowłady doprowadzające do poważnej i nieodwracalnej niepełnosprawności.

Czym jest dyskopatia kręgosłupa?