Chondromalacja rzepki. Czego nie wolno robić, by przyspieszyć powrót do zdrowia?
Chondromalacja rzepki to schorzenie, które dotyka wielu osób, niezależnie od wieku czy poziomu aktywności fizycznej. Charakteryzuje się procesem niszczenia i rozmiękania chrząstki stawowej, co prowadzi do bólu, dyskomfortu oraz ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Wielu pacjentów zastanawia się, jakie czynności mogą nasilać objawy oraz czego powinni unikać, aby przyspieszyć powrót do zdrowia.
W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na te pytania, przybliżając przyczyny chondromalacji rzepki, objawy towarzyszące tej dolegliwości oraz metody jej leczenia. Naszym celem jest dostarczenie czytelnikom praktycznej wiedzy, która pomoże w skutecznym radzeniu sobie z tym schorzeniem.
Co to jest rzepka i jaka jest jej rola?
Rzepka jest największą trzeszczką – chrząstką – w naszym ciele. Kość rzepki jest płaska i ma kształt trójkątny z zaokrąglonymi wierzchołkami. Znajduje się z przodu kolana w obrębie mięśnia czworogłowego uda i jest częścią stawu rzepkowo udowego.
Rzepka w trakcie wyprostu, jak i w trakcie zgięcia kolana osłania część kłykci udowej. Ze względu na fakt, że pełni tak ważną rolę ochronną jest szczególnie narażona na uszkodzenia.
Rzepka odpowiedzialna jest również w stawie za przenoszenie tzw. obciążeń dynamicznych w stawie kolanowym, które podczas kucania, skakania, czy biegania są zwiększone.
Bardzo ważną rolą jest także wzmacnianie pracy mięśnia czworogłowego uda i umożliwianie precyzyjnego wykonywania ruchu. Dzięki niej działa on pod większym kątem. Zdrowa chrząstka jest elastyczna i zapewnia ślizg w stawie kolanowym.
Wprowadzenie do problemu chondromalacji rzepki
Chondromalacja rzepki to nic innego, jak jej postępujący proces degeneracyjny. Chrząstka szklista w stawie kolanowym, jest organem nieukrwionym oraz nieunerwionym – nie posiada zatem zdolności regeneracyjnych. Z tego też powodu proces niszczenia jest nieodwracalny. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest szeroko rozumiana profilaktyka chorób rzepki.
Zmiany zwyrodnieniowe dotykające powierzchni stawowej rzepki, która dotychczas była szklista, sprężysta, odporna na ścieranie staje się miękka i pęka. Na jej powierzchni powstają najpierw drobne pęknięcia a następnie w zaawansowanych stadiach pęknięcia do połowy grubości chrząstki.
Chrondomalacja rzepki zdecydowanie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Dość często występuje również u osób młodych w okresie dojrzewania, co jest związane z szybszym procesem wzrostu kości i całego organizmu.
Stopnie chondromalacji rzepki
Specjaliści wyróżniają uszkodzenie chrząstki rzepki dzieląc je na:
0 stopień- chrząstka stawowa prawidłowa
I stopień- zmiękczenie (obrzęk kolana) i spluszowacenie
II stopień- pęknięcia połowy grubości chrząstki stawowej
III stopień- pęknięcia pełnej grubości chrząstki stawowej sięgające do kości podchrzęstnej bez odsłonięcia kości
IV stopień- ubytki odsłaniające kość podchrzęstną
Przyczyny chondromalacji rzepki
Wśród najczęściej występujących przyczyn powodujących chondromalację rzepki wymienia się:
Płeć – zdecydowanie częściej chorują kobiety
Przebyte urazy i uszkodzenia rzepki
Wadliwe ułożenie rzepki
Zwichnięcia rzepki
Zmiany zwyrodnieniowe
Długotrwałe siedzenie ze zgiętymi kolanami
Długotrwałe obciążanie stawu kolanowego
Zaburzenia położenia kości piszczelowej i strzałki wobec kości udowej
Intensywne treningi
Słabe mięśnie – dysbalans mięśniowy
Objawy chondromalacji rzepki ich rozpoznawanie
Objawy chondromalacji rzepki bywają różne i są uzależnione od stopnia jej uszkodzenia. Wśród najważniejszych z nich znajdują się:
Obrzęk kolana i wytworzenie się stanu zapalnego
Dolegliwości bólowe w przedniej części kolana – zazwyczaj w trakcie lub po długiej pozycji ze zgiętymi kolanami. Ból może nasilać się podczas długotrwałego siedzenia, schodzenia ze schodów a także innych czynności związanych ze zginaniem kolan.
Krepitacje – czyli dźwięki stawowe – słyszalne w czasie wykonywania ruchów. Występują one w uszkodzeniu rzepki, gdy dochodzi do odwodnienia obszaru i utraty jego elastyczności.
Ból palpacyjny w okolicy rzepki
Innymi objawami chondromalacji rzepki, które mogą wystąpić ale nie u wszystkich osób się pojawiają to:
Wysięki do stawu
Sztywność stawu
Bardzo istotna dla zachowania zdrowia w stawie kolanowym jest nasza samoświadomość dotycząca choroby i działania które podejmiemy. Pamiętajcie więc, aby nie lekceważyć nawet najmniejszych objawów, ponieważ mogą nastąpić nieodwracalne, poważne uszkodzenia w okolicy rzepki i całego stawu.
Diagnostyka chorób rzepki
Diagnostyka rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego i wykonania badań obrazowych takich jak: zdjęcia RTG, badanie usg, rezonans magnetyczny oraz artroskopia diagnostyczna. Każda z tych metod diagnostycznych pozwoli specjaliście dokładnie określić nie tylko rodzaj dysfunkcji ale również stan zaawansowania choroby.
Leczenie chondromalacji rzepki – działania zachowawcze
W fazie ostrej chondromalacji rzepki, gdy ból jest bardzo silny stosuje się leczenie zachowawcze. W celu złagodzenia dolegliwości specjaliści zlecają maści o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym.
Dużą ulgę w bólu może przynieść także zastosowanie jonoforezy przeciwzapalnej, krioterapii i w niektórych przypadkach pola magnetycznego.
Specjaliści zalecają również stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych. Dobrym rozwiązaniem na czas choroby rzepki mogą okazać się również ortezy stabilizujące kolano.
Drugi etap leczenia- gdy minie faza ostra i stan zapalny- uzależniony jest od stopnia uszkodzenia i ewentualnych anomalii w budowie stawu rzepkowo-udowego. Niezależnie jednak czy u chorego występują wady w budowie, czy nie leczenie rozpoczyna się zawsze od rehabilitacji.
Znaczna cześć chirurgów kieruje pacjenta na operację dopiero po ok. 6 miesięcznej rehabilitacji, jeżeli nie nastąpiło zmniejszenie bólu i poprawa kondycji.
Jeżeli natomiast schorzenie ma charakter przewlekły leczenie u części chorych będzie polegało na modyfikacji treningu sportowego. Zbyt intensywne ćwiczenia mogą bowiem ponownie uszkodzić staw kolanowy.
W łagodzeniu objawów ulgę przyniesie natomiast borowinoterapia, ultradźwięki, pole magnetyczne, leczenie zimnem oraz terapia laserem wysokoenergetycznym.
Ponadto w leczeniu chondromalacji rzepki fizjoterapeuta zazwyczaj zaleca terapię manualną- specjalny masaż rzepki. Skuteczne będą także ćwiczenia izometryczne oraz ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy.
Bywa również, że w leczeniu chondromalacji rzepki stosowane są zastrzyki dostawowe z glikokortykosteroidami, zawartością kwasu hialuronowego albo osocza bogatopłytkowego.
Zabieg chirurgiczny rzepki
Leczenie operacyjne wdrażane jest w zaawansowanych stadiach, gdy terapie zachowawcze- np. iniekcje zawierające kwas hialuronowy, ćwiczenia i fizykoterapia- nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Ten rodzaj leczenia stosowany jest szczególnie gdy występują:
Niestabilność rzepki
Boczne przyparcie rzepki
Koślawość stawu kolanowego
Zmiany pourazowe spowodowane nieprawidłowym zrostem po złamaniu rzepki
Wysokim ustawieniu rzepki
Chondromalacja rzepki czego nie wolno?
Jeżeli doświadczyliście już bólu związanego z chondromalacją rzepki wiecie, że potrafi spowodować poważne dolegliwości i znacznie utrudnić życie. Dlatego warto wiedzieć, czego nie wolno robić, aby cieszyć się sprawnością kolan.
W przypadku chondromalacji chrząstki stawowej nie należy kucać, skakać i zakładać nogi na nogę podczas siedzenia.
Nie zaleca się także uprawiania sportów obciążających rzepkę – biegania, gry w siatkówkę, sportów siłowych stojących, skakania na skakance, jazdy na nartach, na rolkach i na rowerze.
Lekceważenie dolegliwości w obrębie stawu i nie przestrzeganie powyższych zaleceń może spowodować pierwotną, bądź wtórną chondromalację rzepki.
Jak zadbać o kolana w pracy? Działania profilaktyczne
Niezależnie jaką pracę wykonujemy nasze kolana narażone są na wystąpienie chondromalacji rzepki. Zbyt długie przebywanie w jednaj pozycji przyczynia się stopniowej degradacji chrząstki powodując głębsze pęknięcia.
Przy długotrwałym siedzeniu powinniśmy robić przerwy i rozprostować kolana wykonując ćwiczenia rozciągające oraz delikatne kręcenie w stawie.
Ponadto – o ile jest taka możliwość – jak najwięcej czasu należy spędzać siedząc z nogami wyprostowanymi. Taka pozycja pozwala stawom odpocząć, zachować równomierne napięcie mięśni i co za tym idzie lepszą sprawność.
Jeżeli nasza praca wymaga pozycji stojącej w długotrwałym obciążaniu stawu należy pamiętać o częstym zginaniu kolan i wykonywaniu np. przysiadów i umiarkowanych skrętów kolana.
Przy długotrwałym i jednostajnym wysiłku fizycznym w pracy warto natomiast zadbać o rozluźnienie mięśni okalających staw kolanowy. Dobrym rozwiązaniem będą także ćwiczenia pozwalające na zachowanie równowagi mięśniowej – np. izometryczne.
Nawet krótkotrwałe, ale regularne ćwiczenia wzmacniające staw rzepkowo udowy zredukują ból, wzmocnią mięśnie i zwiększą zakres wykonywania ruchów. Poza tym skutecznie spowolnią proces niszczenia rzepki.
Kolana sportowców – co zrobić, aby utrzymać zdrowie i sprawność rzepki?
Sprawne i zdrowe kolana to ogromny skarb o który należy odpowiednio zadbać – szczególnie jeżeli uprawiamy sport.
Najczęstszymi rodzajem bólu, na który skarżą się sportowcy jest zespół bólu rzepkowo udowego tzw. kolano biegacza. Narażone są na niego osoby, które dużo biegają – zarówno po płaskim i utwardzonym terenie, jak i nierównych drogach leśnych.
Bieganie z jednej strony może spowodować chondromalację rzepki, jednak z drugiej strony korzystnie wpływa na sprawność kolan. Przyczynia się do poprawy funkcjonowanie mięśnia czworogłowego uda, wzmacnia mięśnie przedniej części kolana oraz kondycję całego organizmu. Z tego też powodu warto uprawiać tę aktywność pamiętając jednak o podstawowych zasadach takich jak:
Dobrze dobrane obuwie amortyzujące wstrząsy
Rozgrzewka przed bieganiem
Odpowiednia technika biegu
Odpoczynek
Ćwiczenia wzmacniające kolana
Odpowiednia dieta i suplementacja
Redukcja wagi
Regularne kontrole u specjalisty – ortopedy
Ortezy i stabilizatory stawu kolanowego
Stabiliazatory i otrezy to dobre rozwiązanie, gdy dokucza nam silny ból kolana i odczuwamy jego niestabilność albo jesteśmy po operacji. Na rynku dostępnych jest wiele ich rodzajów dostosowanych do poszczególnych dysfunkcji i schorzeń.
Niestety zbyt długie korzystanie z tutorów sprawia, że nasze mięśnie stają się słabsze. Dlatego pamiętajcie, aby nie nadużywać korzystania z ortez przez dłuższy czas niż ten zalecany przez lekarza.
Dieta w chondromalacji rzepki
Dietetycy zalecają spożywanie zwiększonych dawek witaminy C, która wspiera syntezę kolagenu. Ponadto antyoksydanty zwalczające wolne rodniki oraz kwasy Omega3 o działaniu przeciwzapalnym i wspomagającym wytwarzanie mazi stawowej.
Dodatkowo warto zadbać o dietę bogatą w wapń, potas, magnez, sód a także witaminy. Najważniejsze jednak, abyśmy zadbali o właściwą wagę ciała, ponieważ tylko wtedy nasze stawy kolanowe nie będą obciążone nadprogramowymi kilogramami.
Podsumowanie i rekomendacje dla pacjentów
Chondromalacja rzepki to schorzenie, które może znacząco wpłynąć na jakość życia pacjentów. Dzięki świadomości czynników ryzyka, objawów oraz metod leczenia, można skutecznie radzić sobie z tym problemem. Kluczem do sukcesu jest wczesna diagnoza, regularna rehabilitacja kolana oraz unikanie czynności, które mogą nasilać objawy. Warto również pamiętać o znaczeniu równowagi mięśniowej oraz odpowiedniego obciążania stawu kolanowego.
Współczesna medycyna oferuje wiele skutecznych metod leczenia, zarówno zachowawczych, jak i operacyjnych, które mogą przynieść ulgę w dolegliwościach bólowych i przyspieszyć powrót do pełnej sprawności. Pamiętajmy, że odpowiednie postępowanie i konsekwencja w leczeniu mogą przynieść oczekiwane rezultaty, a wiedza na temat chondromalacji rzepki jest pierwszym krokiem do poprawy jakości życia.
