Czego nie wolno robić po endoprotezie kolana? Praktyczne wskazówki dla pacjentów
Endoproteza stawu kolanowego stała się niezastąpionym rozwiązaniem dla wielu osób cierpiących na schorzenia takie jak choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego czy poważne urazy. Dzięki tej zaawansowanej procedurze chirurgicznej pacjenci odzyskują radość z codziennego życia, zyskując możliwość poruszania się bez bólu.
Jednak po wszczepieniu endoprotezy kolana, niezwykle ważne jest przestrzeganie pewnych zaleceń, aby zapewnić prawidłowy proces regeneracji i uniknąć powikłań. W tym artykule omówimy, czego absolutnie nie wolno robić po endoprotezie kolana oraz jakie praktyczne wskazówki warto wziąć pod uwagę w okresie rekonwalescencji. Opowiemy, czego nie wolno robić po endoprotezie kolana.
Anatomia – budowa i funkcje kolana
Staw kolanowy jest to największy staw w naszym organizmie. Łączy kość udową z kością piszczelową. Składa się z rzepki i łąkotki. Otoczony jest więzadłami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Dzięki niemu możemy wykonywać ruchy rotacyjne. Umożliwia również wyprostowanie i zginanie kończyny dolnej.
Najczęstsze schorzenia kolana
Wiele problemów z kolanami jest następstwem procesu starzenia się. To także efekt ciągłego zużywania się i przewlekłego obciążenia stawów kolanowych. Najczęstszą dysfunkcją kolan występującą u ponad 80% osób w wieku 55 i powyżej jest choroba zwyrodnieniowa stawów. Schorzenie to spowodowane jest uszkodzeniem lub rozpadem chrząstki stawowej pomiędzy kośćmi – np. w wyniku zapalenia stawów kolanowych.
Innymi przyczynami problemów w stawie kolanowym są urazy lub nagły ruch, który silnie obciąża kolano. Wśród najczęściej występujących przypadłości stawu kolanowego znajdują się:
Uszkodzenia łąkotki. Tutaj również jest to przeważnie konsekwencja doznanego urazu. Do uszkodzenia może dojść np. podczas nagłego, niekontrolowanego skrętu w stawie kolanowym. Terapia w tym przypadku może polegać na noszeniu specjalistycznej, stabilizującej ortezy podczas aktywności fizycznej. Zadaniem stabilizatora jest ochrona przed dalszą degradacją stawu kolanowego. Niestety w niektórych przypadkach niezbędna może okazać się operacja.
Skręcenia lub naciągnięcia więzadeł i mięśni kolana. Zwichnięcie, naciągnięcie więzadła bądź mięśnia zazwyczaj jest skutkiem uderzenia w kolano lub wykonania nagłego skrętu w stawie kolanowym. Dysfunkcje powstałe podczas urazu objawiają się bólem, obrzękiem i trudnościami w chodzeniu.
Zapalenie ścięgna. Zapalenie ścięgna rzepki specjaliści nazywają kolanem skoczka. Schorzenie to rozwija się zazwyczaj, gdy narażamy ścięgna na zwiększony wysiłek- np. podczas biegania, jazdy na rowerze lub skakania. Szczególnie narażone na tę dysfunkcję są osoby uprawiające koszykówkę, ponieważ ogromna siła uderzenia w ziemię po skoku napina ścięgno.
Artretyzm. Zwyrodnienie stawu kolanowego jest procesem postępującym, prowadzącym do nieodwracalnej degradacji chrząstki stawowej. Schorzenie bardzo często dotyka osoby w średnim wieku i starsze. Powodem rozwoju tejże przypadłości mogą być powtarzające się mikrourazy lub nadwaga. Inną chorobą, która powoduje ogromne dolegliwości bólowe i prowadzi do ograniczenia sprawności kolana jest reumatoidalne zapalenie stawów. RZS dotyka przeważnie osób młodszych niż tych, które doświadczają choroby zwyrodnieniowej stawów.
Kiedy niezbędna jest endoproteza stawu kolanowego?
Specjalista zaleca na początkowym etapie rehabilitację i leczenie farmakologiczne. Następnie proponuje wykonanie częściowej operacji kolana – np. z tylną stabilizacją – jeżeli jednak to rozwiązanie również nie jest skuteczne konieczna jest endoprotezoplastyka stawu kolanowego.
Wprowadzenie do tematyki endoprotezy kolana
Endoproteza kolana to potocznie mówiąc “sztuczne kolano”. Zastępuje ono staw kolanowy, który został zniszczony poprzez toczący się w nim proces chorobowy. Implant stawu wykonany jest z przyjaznych dla organizmu ludzkiego biomateriałów, które wszczepiane są w miejsce zniszczonych tkanek stawu kolanowego.
Kluczowe zalecenia pooperacyjne
Każda osoba po wszczepieniu endoprotezy stawu kolanowego powinna bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza. Najważniejsze z nich to:
Przez 6-8 tygodni od operacji nie wolno nosić toreb z zakupami.
Posiłki należy wykonywać w pozycji siedzącej, tak aby nie przeciążać stawu kolanowego.
Nie wolno długo przebywać w pozycji stojącej.
Przemieszczanie powinno odbywać się nadeptując tylko zdrową nogą przy pomocy kul tak, aby operowany staw był odciążony.
Bieliznę i spodnie należy zakładać w pozycji siedzącej.
Zabronione jest zakładanie nogi na nogę i krzyżowanie ich.
Wskazane jest używanie prysznica zamiast wanny.
Wsiadając do samochodu do siedzenia należy zbliżać się tyłem. Można na siedzenie podłożyć poduszkę lub koc- jeżeli jest niskie.
W okresie tuż po operacji nie wolno prowadzić samochodu. Najlepszym miejscem jest w tym czasie miejsce pasażera obok kierowcy.
Należy unikać schodzenia po schodach
Nie należy siadać na niskich krzesłach
Wstawać z łóżka należy po stronie nogi operowanej. Najpierw powinniśmy przesunąć się na krawędź łóżka. Następnie podpierając się rękoma o łóżko podnieść tułów i przejść do pozycji siedzącej. Kolejne czynności dające poczucie bezpieczeństwa to postawienie nogi, gdzie było operowane kolano na podłogę i dostawienie zdrowej nogi. Po wykonaniu tychże działań można wstać.
Zlekceważenie powyższych zaleceń grozi bardzo poważnymi powikłaniami. Może np. w ich efekcie nastąpić obluzowanie endoprotezy stawu kolanowego. To z kolei wymaga często reoperacji albo doprowadza do trwałej niepełnosprawności.
Pielęgnacja rany i kosmetyka blizny
Rana pooperacyjna to nic innego, jak przerwanie ciągłości skóry w efekcie cięcia chirurgicznego. Bez względu na przebieg gojenia u osób z endoprotezą kolana niezbędna jest odpowiednia pielęgnacja rany.
Po operacji kolana rana jest przez ok. 2 doby przykryta jałowym opatrunkiem. Po tym czasie specjaliści zalecają jej odsłonięcie i wystawienie na lecznicze działanie powietrza.
W tym czasie pacjent może normalnie się myć. Dobrym rozwiązaniem będzie w tym okresie kąpiel pod prysznicem a nie w wannie. Niezbędne jest również stosowanie na ranę antyseptyków, które zabijają drobnoustroje i nie powodują skutków ubocznych.
Pielęgnacja rany nie kończy się jednak w momencie jej wygojenia ale obejmuje również pielęgnację blizny. W tym celu warto stosować specjalistyczne maści zawierające silikony już kilka tygodni po zabiegu.
Ogromną rolę w leczeniu odgrywa również terapia manualna tzw. mobilizacja blizny. Regularne masowanie przyczynia się do zwiększenia jej sprężystości, wytrzymałości na rozciąganie i jej ukrwienie.
Dzięki skoordynowanym działaniom terapeutycznym blizna się nie ciągnie, nie występują dolegliwości bólowe i możliwe jest zgięcie kolana.
Łagodzenie dolegliwości bólowych stawu kolanowego po operacji stawu kolanowego
Ból po wszczepieniu endoprotezy kolana bywa bardzo silny i uciążliwy- szczególnie tuż po zabiegu. W tym czasie pacjent, aby uniknąć powikłań otrzymuje leki przeciwzakrzepowe oraz środki farmakologiczne na zmniejszenie bólu.
Zazwyczaj stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Bywa jednak że są one łączone z opioidami, gdy dolegliwości bólowe są silne i długotrwałe.
Dobrym antidotum na ból po operacji mogą okazać się zimne okłady z lodu albo profesjonalne zabiegi krioterapii.
W kolejnych tygodniach leczenia, skutecznym sposobem na redukcję bólu są odpowiednio dobrane ćwiczenia. Ich zadaniem jest zmniejszenie bólu oraz powstałego obrzęku- a w rezultacie większe zgięcie kolana. W sytuacji, gdy długo boli kolano, można stosować okłady z liści kapusty, łopianu, czy świeżo startego chrzanu zawiniętego w gazę.
Dolegliwości bólowe kończyny po operacji, gdzie została wszczepiona endoproteza kolana utrzymują się około miesiąca. Oczywiście okres ten jest uzależniony od wielu czynników- np. wieku pacjenta, stanu zdrowia, czy wreszcie motywacji, by regularnie ćwiczyć.
Dieta w chorobie stawów kolanowych
Właściwa i zdrowa dieta ma bardzo korzystny wpływ nie tylko na ogólny stan zdrowia ale także na kolana. W codziennej diecie nie powinno zabraknąć warzyw i owoców. Są to źródła antyoksydantów, które zapobiegają rozwojowi zwyrodnień i opóźniają starzenie się stawów.
Ponadto regularnie należy spożywać ryby morskie, olej rzepakowy i lniany. Łagodzą one stany zapalne i stanowią bogate źródło kwasów tłuszczowych omega-3. Dzięki nim stawy mogą utrzymać prawidłową ruchomość.
Warto także uwzględnić w menu nabiał- jest on budulcem chrząstki- a także produkty pełnoziarniste, które przyspieszają przemianę materii.
Po operacji stawów kolanowych- jeżeli mamy nadwagę- warto zmienić swoje nawyki żywieniowe. W efekcie przestrzegania zaleceń lekarza dotyczących zdrowego sposobu żywienia unikniemy zarówno przeciążeń kolan a w przyszłości być może nawet endoprotezy kolana.
Rehabilitacja po endoprotezie kolana- co warto wiedzieć?
Rehabilitacja po endoprotezie kolana jest obowiązkowym elementem terapii. Ćwiczenia dostosowane są do indywidualnych potrzeb pacjenta. Ponadto program rehabilitacji uwzględnia stan zdrowia i wiek chorego.
Po operacji kolana, gdy poddano rekonstrukcji więzadło krzyżowe albo wszczepiona została endoproteza kolana rehabilitację można rozpocząć już na drugi dzień.
We wczesnym etapie po operacji głównym celem jest redukcja obrzęku. Ponadto zmniejszenie bólu kończyny w stawie- szczególnie gdy występuje tzw. ciepłe kolano.
Najczęściej prowadzona jest rehabilitacja w skład której wchodzi: terapia manualna stawów, techniki drenażowe i przeciwobrzękowe.
Leczenie po wszczepieniu endoprotezy kolana pozytywnie wpływa na poprawę kondycji kończyny dolnej i ogólnego stanu zdrowia każdego pacjenta. Obejmuje ono wzmacnianie mięśni kończyny dolnej, ćwiczenia proprioceptywne, równowagi oraz koordynacji ruchowej.
Fizykoterapia a endoprotezoplastyka stawu kolanowego
Podczas rekonwalescencji po endoprotezie stawu kolanowego dużą ulgę w bólu i poprawę sprawności może przynieść również fizykoterapia. Większość pacjentów- według badań naukowych publikowanych m.in. w internecie- wskazuje na dużą skuteczność magnetoterapii, ultradźwięków oraz elektroterapii. Proces rekonwalescencji skracają także kąpiele wirowe i kinesiotaping.
Endoproteza stawu kolanowego a sport- jakich dyscyplin nie wolno uprawiać?
Operacja endoprotezy kolana sprawia, że musimy zrezygnować z wielu aktywności. Osoby u których nastąpiła wymiana stawu kolanowego nie mogą uprawiać sportów generujących duże obciążenia dla stawu kolanowego.
Chodzi tu szczególnie o gry zespołowe, sporty walki, łyżwiarstwo, czy wreszcie podnoszenie ciężarów. Nie przestrzeganie zaleceń lekarza może doprowadzić do powstania powikłań takich jak np. poluzowanie się endoprotezy stawu kolanowego.
Niezbędne bywa w takich sytuacjach ponowne wykonanie operacji. Czasem jednak uszkodzenia są zbyt duże i dochodzi do trwałej niepełnosprawności.
Aktywność ruchowa wskazana u osób z endoprotezą kolana
Proces rehabilitacji po operacji stawu kolanowego powinien trwać do końca życia. Nie należy zaprzestawać ćwiczeń i aktywności sportowej lecz dostosować ją do obecnych możliwości.
Specjaliści zalecają przede wszystkim ćwiczenia w basenie, gdyż nie obciążają kolana. Dobrym rozwiązaniem jest także nordic walking, niektóre formy tańca oraz jazda na rowerze.
Proteza kolana a praca zawodowa
Pracownik z endoprotezą kolana wymaga specjalistycznych rozwiązań dotyczących sposobu wykonywania pracy. Osobom pracującym na siedząco należy zapewnić odpowiedniej wysokości krzesło oraz czas na krótkie ćwiczenia.
Robotnik fizyczny po wszczepieniu endoprotezy kolana powinien z kolei w miarę możliwości unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów i nauczyć się pracować, tak aby nie przeciążać stawu.
Wymiana stawu kolanowego a prowadzenie samochodu
Pacjent, który jest po zabiegu kolana nie powinien prowadzić samochodu. Powodem są m.in. silne dolegliwości bólowe oraz znacznie ograniczone zgięcie kolana. Dysfunkcje te mogą bowiem niekorzystnie wpłynąć na obsługiwanie sprzęgła, hamulca i gazu- co z kolei może doprowadzić do wypadku.
Podsumowanie artykułu na temat czego nie wolno robić po endoprotezie kolana
Endoproteza stawu kolanowego to zaawansowany zabieg, który ma na celu przywrócenie pacjentom pełnej sprawności i komfortu życia. Jednak sukces tego zabiegu nie kończy się w chwili opuszczenia sali operacyjnej. Przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych, takich jak unikanie przeciążania stawu kolanowego czy dźwiganie ciężkich przedmiotów, jest kluczem do długotrwałego sukcesu i uniknięcia powikłań.
Rehabilitacja po endoprotezie kolana, indywidualnie dostosowane ćwiczenia oraz regularne kontrole u lekarza są niezbędne dla pełnej regeneracji i powrotu do zdrowia. Pamiętajmy, że każdy pacjent jest inny, a proces zdrowienia może różnić się w zależności od wielu czynników. Dlatego tak ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza oraz słuchanie własnego ciała.
