Miażdżyca co to? Jakich żył dotyczy? Jakie są objawy miażdżycy?
Miażdżyca jest bardzo poważną, cywilizacyjną chorobą przewlekłą — m.in. tętnic wieńcowych oraz naczyń krwionośnych. Objawy miażdżycy są nieodwracalne i powodują ogromne zniszczenia w naszym organizmie. Nieleczona miażdżyca doprowadza do powstania niepełnosprawności i jest najczęstszą przyczyną zgonów — także ludzi bardzo młodych.
W wyniku rozwoju choroby następuje stopniowe zaleganie blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń. To z kolei powoduje znaczne ograniczenia przepływu krwi, czego efektem bywa tzw. chromanie przestankowe i pojawiają się bóle wieńcowe. Nierzadko dochodzi również do udaru — niedokrwiennego bądź krwotocznego – albo zatoru płucnego.
Pamiętajcie, że miażdżyca może przez wiele lat przebiegać bezobjawowo mimo tego, że będą tworzyły się blaszki miażdżycowe. Dlatego bardzo istotne są regularne badania — m.in. określające poziom cholesterolu we krwi — odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
Miażdżyca co to za choroba?
Miażdżyca jest chorobą tętnic i naczyń krwionośnych. Polega na odkładaniu się blaszki miażdżycowej na wewnętrznych ścianach naczyń krwionośnych oraz tętnic wieńcowych.
Zalegająca blaszka miażdżycowa utrudnia przepływ krwi i doprowadza do zamknięcia światła naczynia. W ten sposób zmniejsza się albo całkowicie zatrzymuje przepływ krwi.
Cholesterol — jak wpływa na układ krwionośny i rozwój miażdżycy?
Cholesterol jest rodzajem tłuszczu, który niezbędny jest do właściwej pracy naszego organizmu. Tworzy on błony komórkowe utrzymujące komórkę w całości, jest elementem budulcowym, kwasów żółciowych, hormonów oraz witaminy D.
Jego całkowite stężenie w organizmie powinno wynosić do 200 mg/dl. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje lipoprotein:
- LDL — otoczony jest małą ilością białka. Gdy jest go zbyt wiele, łatwo osadza się na ścianach naczyń krwionośnych, powodując zmiany w plastyczności tętnic. Przyczynia się do powstawania zatorów a w efekcie do niedokrwienia narządów i organów naszego organizmu.Prawidłowe stężenie LDL we krwi nie powinno przekraczać 115 mg/dl.
- HDL — ten rodzaj cholesterolu posiada z kolei grubą warstwę białka, więc bez problemu „ślizga się” do miejsca przeznaczenia. Dodatkowo HDL pełni również rolę oczyszczacza, ponieważ zabiera ze sobą cholesterol osiadający na ścianach naczyń. Wysoki poziom HDL znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo — naczyniowych.Specjaliści zalecają, aby utrzymać zawartość tego cholesterolu na poziomie powyżej 40 mg/dl.
Obydwie frakcje — dobrego i złego — cholesterolu są niezbędne do właściwego funkcjonowania, dlatego starajmy się, aby zachować odpowiednie ich proporcje.
Miażdżyca przyczyny choroby
Przyczyny miażdżycy tętnic mogą być różne. Większość z nich związana jest ze stylem życia, jaki prowadzimy. Wśród najważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi miażdżycy tętnic znajduje się:
- nadwaga i otyłość,
- zła dieta,
- palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu,
- zbyt mała aktywność fizyczna,
- nadciśnienie tętnicze,
- nieprawidłowe stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
- czynniki genetyczne.
Im silniejsze predyspozycje genetyczne, tym bardziej powinniśmy dbać o dobrą kondycję naszych tętnic.
Czy miażdżyca jest dziedziczna?
Miażdżyca nie jest dziedziczna, natomiast skłonność do zachorowania na miażdżycę już tak. Nie znaczy to jednak, że jesteśmy na nią skazani. Jej wystąpienie uzależnione jest bowiem w dużej mierze od tzw. czynników modyfikowalnych. Chodzi tutaj o zdrowe nawyki żywieniowe, aktywność fizyczną, czy ograniczenie spożycia alkoholu i zaprzestanie palenia.
Rzadką przyczyną przedwczesnej miażdżycy jest rodzinnie uwarunkowane duże stężenie cholesterolu — tzw. hipercholesterolemia.
Miażdżyca — jakie badania należy wykonać?
Podstawowym badaniem pozwalającym określić stan gospodarki tłuszczowej oraz poziom LDL i HDL jest lipidogram. Jeżeli w rodzinie występowała hipercholesterolemia możesz również wykonać badanie genetyczne APOE. Sprawdza się też przepływ krwi przez żyły i tętnice poprzez wykonanie USG Doppler.
Miażdżyca uogólniona
Miażdżyca uogólniona to choroba polegająca na regularnym zmniejszaniu się elastyczności tętnic i naczyń oraz zwężaniu ich światła. Następuje także odkładanie się blaszki miażdżycowej i osłabienie albo wręcz zatrzymanie przepływu krwi do narządów wewnętrznych. Niedokrwienie uzależnione jest od lokalizacji zmian miażdżycowych.
Kliniczne objawy miażdżycy pojawiają się często pod postacią udaru mózgu lub zawału mięśnia sercowego. Rozwija się też niewydolność nerek, miażdżyca kończyn dolnych i może dojść do zatoru płucnego.
Miażdżyca tętnic nerkowych
Zwężenie tętnic nerkowych zazwyczaj spowodowane jest wysokim poziomem złego cholesterolu LDL. Powstają wówczas blaszki miażdżycowe, które utrudniają albo nawet uniemożliwiają dopływ krwi do nerek.
W efekcie miażdżyca tętnic doprowadza do niewydolności nerek i niekorzystnych zmian dla całego organizmu.
Do rozpoznania miażdżycy tętnic nerkowych niezbędne są badania biochemiczne krwi i moczu. Ponadto badania obrazowe — USG, TK i w razie konieczności RM.
Miażdżyca mózgu — zmiany psychiczne
Psychiczne objawy miażdżycy mogą występować jako zaburzenia poznawcze i emocjonalne. Osoby chore miewają problemy z pamięcią krótkotrwałą i zapamiętywaniem. Osłabieniu ulega także percepcja wzrokowa, koncentracja i uwaga.
Objawy choroby to także splątanie, zaburzenia świadomości, apatia, lęk i drażliwość. Zmiany miażdżycowe mogą przyczyniać się również do rozwoju bezsenności i agresji u chorych.
Wszystkie te objawy czasem występują nieprzerwanie albo w postaci epizodów.
Miażdżyca — objawy kończyn dolnych
Miażdżyca nóg objawia się przede wszystkim bardzo silnym bólem w zajętej chorobą nodze. Najczęściej ból odczuwany jest w łydkach, rzadziej w stopach i udach. Tym objawom może, ale nie musi, towarzyszyć drętwienie i zaburzenia czucia.
W chorej kończynie obserwuje się też obniżenie ciśnienia krwi i zimne stopy. Czasem pojawiają się zmiany w kolorze skóry, a także owrzodzenia na nogach, palcach stóp oraz stopach, które nie chcą się goić. W takich sytuacjach konieczna bywa czasem amputacja zajętej chorobą kończyny, bądź palca.
Miażdżyca aorty serca
Miażdżyca aorty może przyczynić się do całkowitego zamknięcia przepływu krwi tętnicy i tym samym doprowadzić do zawału serca. Zmiany miażdżycowe sprawiają, że w takiej sytuacji dochodzi do nieodwracalnej martwicy części serca.
Regularne zmniejszanie światła tętnic i naczyń patologicznie obciąża serce, które musi pracować ciężej, aby wystarczająco odżywić komórki narządów i tkanek. W wyniku tego zwiększa się objętość mięśnia sercowego i następuje wzrost jego zapotrzebowania na tlen.
Niestety zwężone naczynia i tętnice nie są w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości tlenu. Dlatego stopniowo rozwija się choroba niedokrwienna serca powodująca ból w klatce piersiowej, który w wielu przypadkach prowadzi do zawału serca.
Najczęstsze objawy zawału to:
- ból w klatce piersiowej lub pod lewym żebrem,
- pieczenie za mostkiem,
- duszność,
- nasilona potliwość,
- uczucie lęku lub napad paniki,
- ogólne osłabienie.
Miażdżyca tętnic szyjnych
Miażdżyca tętnic szyjnych rozwija się, gdy z powodu nadmiaru złego cholesterolu powstaje blaszka miażdżycowa. Utrudniony zostaje wówczas swobodny przepływ krwi w tętnicach, którymi krew dostarczana jest do mózgu.
Niedokrwienie mózgu może spowodować zawroty głowy oraz zaburzenia widzenia. Jeżeli zatrzymanie przepływu krwi jest, znaczne pojawia się udar mózgu — niedokrwienny lub krwotoczny.
Udar mózgu można rozpoznać po charakterystycznych objawach takich jak:
- ból i zawroty głowy,
- drętwienie szyi lub kończyn,
- osłabienie koordynacji,
- nagłe osłabieniu jednej połowy ciała,
- problemy z mówieniem,
- chwilowe lub stałe zaburzenie widzenia.
Jakie są powikłania miażdżycy?
Osoby chore powinny wiedzieć, że mogą wystąpić poważne i nieodwracalne powikłania miażdżycy. Wśród najpoważniejszych znajdują się:
- choroby nerek,
- zaburzenia rytmu serca,
- udar mózgu,
- wysokie ciśnienie tętnicze,
- choroba niedokrwienna serca,
- choroba naczyń obwodowych,
- cukrzyca,
- zawał serca.
Jak zapobiegać miażdżycy?
Walka z miażdżycą bywa niełatwa, ale dzięki właściwemu podejściu do tej poważnej i niebezpiecznej choroby można opóźnić jej rozwój i spowolnić postęp. Wystarczy przestrzegać zasad — najważniejsze z nich to:
- odpowiednio skonstruowana dieta,
- ograniczenie spożycia kawy,
- rozpoczęcie regularnej aktywności fizycznej,
- pozbycie się nadwagi,
- ograniczenie spożycia alkoholu i papierosów.
Miażdżyca odpowiednia dieta
Zalecaną w leczeniu miażdżycy dietą jest dieta śródziemnomorska. Jej fundament stanowią warzywa i owoce, kasze, ryby, makarony, pieczywo pełnoziarniste oraz owoce morza.
Wszystkie te produkty posiadają duże ilości błonnika, mikro i makroelementy. Ponadto nienasycone kwasy tłuszczowe i witaminę C.
Zbilansowane odżywianie skutecznie zapobiega odkładaniu się blaszek miażdżycowych. Dzięki temu naczynia krwionośne pozostaną drożne, co ma ogromne znaczenie w zmniejszeniu ryzyka powstawania zatorów.
Jeżeli dotknęła Was przewlekła choroba zapalna tętnic, powinniście unikać tłuszczów trans. Znajdują się one w produktach przetworzonych, takich jak ciasta, dania typu fast food, instant, chipsach, frytkach, czy słodyczach czekoladowych.
Oczywiście występują one także naturalnie — w tłustych serach, mleku, śmietanie i maśle. Poza tym dużo kwasów tłuszczowych trans znajdziemy w produktach pochodzenia zwierzęcego. W żołądkach przeżuwaczy (np. owcy i krowy) w naturalny sposób powstają tłuszcze trans.
Miażdżyca — kawa
Wiele osób nie wyobraża sobie poranka bez filiżanki kawy, ale są i tacy, którzy wypijają ich kilka dziennie. Zawarta w niej kofeina, teofilina oraz teobromina działają na układ nerwowy — pobudzają umysł, zwiększają koncentrację i pamięć krótkotrwałą.
Niestety zdaniem wielu specjalistów kawa może przyczyniać się do rozwoju miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca oraz choroby naczyń mózgowych.
Inni naukowcy w swoich badaniach wskazują, że picie więcej niż trzech filiżanek kawy dziennie chroni przed miażdżycą. Zapobiega tym samym odkładaniu się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych i redukuje ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego oraz udaru mózgu.
Miażdżyca — aktywność fizyczna
W zapobieganiu rozwoju oraz leczeniu miażdżycy ważną rolę odgrywa odpowiednio dobrana aktywność ruchowa.
Jej niedobór przyczynia się do zwiększenia stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL. Zmniejszeniu natomiast ulega w tej sytuacji stężenie HDL, a wzrasta poziom triglicerydów w osoczu krwi.
Z tego właśnie powodu szybciej rozwijają się choroby układu krążenia. Dochodzi do powstania nadciśnienia tętniczego, które przyczynia się do wielu niekorzystnych zmian w naczyniach krwionośnych, nerkach, narządzie wzroku, mózgu i sercu.
Systematyczne ćwiczenia sprawiają, że serce pracuje podczas spoczynku wydajniej i wolniej. Aktywność może także korzystnie wpłynąć na funkcję śródbłonka — czyli spowolnić odkładanie się blaszki miażdżycowej. Dlatego ruch uważany jest za najskuteczniejszą metodę prewencji i leczenia miażdżycy.
Należy jednak pamiętać, aby aktywność ruchową dostosować do kondycji, uwzględnić czas, intensywność oraz częstotliwość ćwiczeń. Szczególnie zalecana jest jazda na rowerze, gra w siatkówkę, pływanie, szybki marsz, aerobik czy wreszcie taniec i sporty drużynowe.
Miażdżyca a nadwaga
Nadwaga i otyłość — szczególnie brzuszna — jest bardzo ważnym elementem przyczyniającym się do powstania cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Dodatkowo zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób sercowo — naczyniowych, udaru i chorób nerek.
Bardzo często doprowadza także do rozwoju miażdżycy, której następstwem jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, która może doprowadzić do powstania zakrzepu.
Nadwaga i otyłość uznawane są za choroby cywilizacyjne. Zbyt duża masa ciała stanowi 6 miejsce na świecie jako czynnik ryzyka wystąpienia zgonu.
Miażdżyca a alkohol i papierosy
Leczenie miażdżycy należy rozpocząć od porzucenia palenia i ograniczenia spożycia alkoholu. Obie używki bowiem bardzo niekorzystnie wpływają na układ sercowo-naczyniowy.
Powodują, że blaszki miażdżycowe odkładają się zdecydowanie szybciej w naczyniach oraz tętnicach doprowadzających krew do tkanek i narządów.
Alkohol, jak i papierosy są przyczyną wielu niebezpiecznych chorób serca, kończyn dolnych, mózgu, nerek, które bardzo często prowadzą do zgonu.
Jak leczyć miażdżycę?
Aktualnie nie ma skutecznego leku na to schorzenie. Są co prawda leki, których działanie polega na usprawnieniu przemiany tłuszczów i zapobieganiu powstawania zakrzepów. Nie wszyscy mogą je jednak zażywać i nie zawsze przynoszą one oczekiwane efekty.
Leczenie miażdżycy polega więc głównie na stosowaniu metod chirurgicznych — np. polegającej na usunięciu blaszki miażdżycowej. Kolejnym sposobem jest poszerzenie naczynia z założeniem stentu, a także by-passy – czyli utworzenie obejścia zwężonego odcinka naczynia przy pomocy mostu naczyniowego.
Podsumowanie
Miażdżyca jest bardzo niebezpieczną chorobą powodującą wiele dysfunkcji organicznych — w zależności, którego narządu dotyka. Często podstępnie rozpoczyna się już w dzieciństwie na skutek nieprawidłowego sposobu odżywiania, otyłości i niewielkiej aktywności fizycznej.
Warto więc już od najmłodszych lat wykształcać w dzieciach postawę promującą zdrowy styl życia: właściwą dietę — czyli ograniczenie spożycia tłuszczów trans — a także regularną aktywność fizyczną. W zapobieganiu miażdżycy dużą rolę odgrywa także rezygnacja z palenia papierosów i nadużywania alkoholu.
Dzięki prewencji oraz zdrowemu stylowi życia dłużej pozostaniemy zdrowi i sprawni. Będziemy też mogli dłużej być aktywni i spełniać swoje marzenia — także będąc już seniorem.