Każdy z nas marzy o tym, by żyć w idealnym świecie, w którym wszyscy mają równe szanse i mogą swobodnie uczestniczyć w życiu społecznym, bez względu na swoje ograniczenia. Codzienne wyzwania, z jakimi mierzą się osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności, mogą wydawać się trudne do wyobrażenia. Ich zrozumienie to pierwszy krok do stworzenia bardziej przyjaznego społeczeństwa. Stąd wynika konieczność wiedzy o dysfunkcjach, z którymi ludzie na co dzień się mierzą.

Czy wiesz, jak zapewnić bezpieczeństwo leczenia choremu psychicznie? Jak dostosować miejsce pracy dla osoby niewidomej? Albo jakie metody nauczania są najskuteczniejsze dla uczniów z autyzmem?

W tym artykule przedstawimy rodzaje niepełnosprawności i wyjaśnimy Ci, dlaczego ich zrozumienie jest tak ważne w różnych aspektach życia. Od lekarzy, przez pracodawców i nauczycieli, po rodziny i instytucje publiczne – każdy z nas ma rolę do odegrania w tworzeniu świata bez barier.

Jak rozumieć, czym jest niepełnosprawność?

Niepełnosprawność możesz definiować na wiele sposobów. Możliwość ta wynika z różnych perspektyw: medycznej, społecznej, prawnej czy też związanej z rynkiem pracy. W każdym z tych ujęć skoncentrujesz się na innych aspektach ograniczeń, z którymi borykają się osoby niepełnosprawne.

Generalnie, niepełnosprawność obejmuje zmiany w możliwościach fizycznych, psychicznych, intelektualnych lub sensorycznych, które długotrwale wpływają na zdolność do wykonywania podstawowych czynności lub uczestniczenia w życiu społecznym na równi z osobami pełnosprawnymi.

W codziennym życiu spotkasz się z niepełnosprawnościami wrodzonymi, jak i nabytymi, wynikającymi z chorób, wypadków czy starzenia się. Stopień ograniczeń — których doświadczają poszczególne osoby — może się znacznie różnić: od lekkich do poważnych, wymagających intensywnego wsparcia.

Jaki podział obejmuje rodzaje niepełnosprawności?

W związku z tym, co napisaliśmy powyżej, będziemy rozpatrywać rodzaje niepełnosprawności, dzieląc je na 6 głównych kategorii. Zostały one wyodrębnione, w kontekście obszaru dotkniętego uszkodzeniem, ograniczeniem lub niezdolnością. Każdą z tych kategorii możesz powiązać z konkretną chorobą lub urazem, lub tym, co jest źródłem problemu.

Niepełnosprawność intelektualna
Dotyczy ograniczeń obejmujących zdolności umysłowe i funkcjonowanie poznawcze. Ten typ niepełnosprawności wpływa na umiejętność nauki i adaptacji do wyzwań codzienności. Przyczyn możesz upatrywać w wadach wrodzonych, genetyce, uszkodzenie mózgu, w schorzeniach i zakażeniach skutkujących obniżeniem sprawności intelektualnej oraz chorobach starczych i demencji.
Niepełnosprawność psychiczna
Tę niepełnosprawność rozpoznasz po trudnościach w regulacji emocji, myśleniu i zachowaniu. Wynikają one w ze schorzeń takich jak: schizofrenia, zaburzenia lękowe, depresja, demencja, nerwica lub zaburzenia osobowości.
Niepełnosprawność ruchowa
Ten rodzaj niepełnosprawności rozpoznajesz najczęściej, bo objawia łatwo dostrzegalnymi problemami w poruszaniu się: chodzeniem, używaniem wózka inwalidzkiego lub kul, zaburzenia równowagi i trudnościami w koordynacji ruchowej lub innymi barierami fizycznymi. Pośród przyczyn tej niepełnosprawności możesz: schorzenia neurologiczne, konsekwencje urazów lub chorób dotykających inne układy, lecz skutkujących upośledzeniem narządu ruchu, choroby reumatyczne, mózgowe porażenie dziecięce, udary, paraplegię, tetraplegię oraz amputacje.
Niepełnosprawność sensoryczna
Dotyczy problemów z narządami zmysłów, takimi jak słuch i wzrok. Tę niepełnosprawność rozpoznasz po objawach: niedowidzeniu po ślepotę, niedosłyszeniu po całkowitą głuchotę. Czy zauważysz ten rodzaj niepełnosprawności, zależy od stopnia uszkodzenia zmysłów. Przyczyną zaburzeń sensorycznych mogą być choroby lub urazy.
Niepełnosprawność komunikacyjna
Obejmuje trudności w komunikacji, wynikające z problemów z mówieniem, takich jak jąkanie się, afazja, wady narządu mowy, oraz z trudności w komunikacji niewerbalnej i werbalnej, jak autyzm czy mutyzm.
Niepełnosprawność psychofizyczna w konsekwencji przewlekłych chorób somatycznych
Związana jest ze zmianami narządowymi lub wpływem długotrwałym choroby na psychikę. Przyczyny tej niepełnosprawności obejmują: choroby układu moczowo-płciowego, krążenia, pokarmowego, nerwowego, oddechowego, zaburzenia enzymatyczne, schorzenia metaboliczne i endokrynologiczne, choroby zakaźne, odzwierzęce oraz nowotwory.

Zwracamy uwagę, że powyższe rodzaje niepełnosprawności mogą dotykać osobę pojedynczo. Możesz zauważyć, że w związku z niektórymi przyczynami niepełnosprawności, konsekwencje rozszerzają się na różne obszary i skutkują kombinacjami wymienionych kategorii.

Przykład
MPD, jako przyczyna zaburzeń może skutkować wieloma rodzajami niepełnosprawności: intelektualną, ruchową, sensoryczną, komunikacyjną, a nawet psychiczną.

Czy rodzaje i symbole niepełnosprawności mają ze sobą związek?

W orzeczeniach o stopniu niepełnosprawności oraz orzeczeniach o niepełnosprawności znajdziesz 12 symboli. Każdy z tych symboli dostarcza informacji o uszkodzeniu obszaru i krótką informację o przyczynie. Rodzaje niepełnosprawności uwzględniają szerszy zakres wiedzy, obejmując konkretne choroby, uszkodzenia czy zaburzenia oraz obszary, których dotyczą i ich konsekwencje.

Poznaj symbole niepełnosprawności:

01-U – upośledzenie umysłowe;
02-P – choroby psychiczne,
03-L – zaburzenia mowy, głosu i choroby słuchu,
04-O – choroby narządu wzroku,
05-R – upośledzenie narządu ruchu,
06-E – epilepsja,
07-S – choroby układu oddechowego i krążenia,
08-T – choroby układu pokarmowego,
09-M – choroby układu moczowo-płciowego,
10-N – choroby neurologiczne,
11-I – inne, w tym schorzenia: metaboliczne, endokrynologiczne, zaburzenia enzymatyczne, zeszpecenia, choroby zakaźne i odzwierzęce, choroby układu krwiotwórczego,
12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe.

Jakie znaczenie mają rodzaje niepełnosprawności w praktyce?

Praktyczne znaczenie wiedzy o typach niepełnosprawności odkryjesz, analizując obszary, w których funkcjonują ludzie, w zderzeniu ze specyficznymi potrzebami wynikającymi z konkretnych dysfunkcji. Tak więc rodzaje niepełnosprawności:

Wpływają na poziom dostosowania w miejscu zatrudnienia
Jako pracodawca, musisz dostosować swoją firmę lub konkretne stanowisko pracy do potrzeb swoich pracowników. Rodzaj niepełnosprawności dookreśli Ci, jakie zmiany masz wprowadzić. Osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim wymaga likwidacji szerszych barier architektonicznych, podczas gdy osoba z niepełnosprawnością słuchu potrzebuje innych kanałów komunikacji lub pętli indukcyjnej.
Wymuszają zmiany w standardach procesu edukacji
Jako nauczyciel czy pedagog, musisz dostosować metody nauczania do potrzeb uczniów z różnymi rodzajami dysfunkcji. Niektóre dzieci potrzebują specjalnych materiałów edukacyjnych, inne wymagają specyficznych technik nauczania, aby efektywnie przyswajać wiedzę, jeszcze inne nauczyciela wspomagającego lub indywidualnej edukacji.
Wskazują ułatwienia w dostępie do usług
W instytucji publicznej Twoją rolą jest zapewnienie dostępności usług dla wszystkich klientów. Zmiany wymagają dostosowania się do różnych niepełnosprawności. Dla klientów niepełnosprawnych ruchowo trzeba zapewnić odpowiednie pomieszczenia i windy lub podjazdy, dla osób niesłyszących zapewnić tłumacza języka migowego lub inny kanał komunikacji, osobom niewidomym pomogą specjalne oznaczenia na drzwiach lub klamkach.
Są podstawą rozwiązań prawnych i ochrony praw
Jeżeli zajmujesz się tworzeniem prawa, znajomość różnych rodzajów niepełnosprawności jest Ci niezbędna, aby przepisy uwzględniały faktyczne potrzeby osób niepełnosprawnych.
Wyznaczają charakter wsparcia społecznego
Rodzaj niepełnosprawności powinien decydować o ulgach i różnych uprawnieniach, jeśli mają być one skuteczne. Dlatego możesz korzystać ze zróżnicowanych dofinansowań i praw tak, aby ułatwić swoje codzienne życie i pracę.

Dla kogo znajomość rodzajów niepełnosprawności jest ważna?

Jak już przekonałeś się wiedza i zrozumienie rodzajów niepełnosprawności jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniej pomocy i wsparcia w różnych aspektach życia społecznego. Komu będzie oda najbardziej przydatna?

Osobom niepełnosprawnym,
Opiekunom i rodzinom osób z niepełnosprawnością,
Specjalistom medycyny i terapeutom,
Pedagogom, nauczycielom i edukatorom,
Pracodawcom i pracownikom działów HR,
Przedstawicielom organizacji pozarządowych i instytucji pomocowych,
Przedstawicielom samorządów oraz rządu,
Przedstawicielom ogółu społeczeństwa

Rodzaje niepełnosprawności w praktyce codzienności

W artykule przedstawiliśmy rodzaje niepełnosprawności z zastosowaniem podziału na 6 głównych kategorii:

niepełnosprawności intelektualne,
niepełnosprawności psychiczne,
niepełnosprawności komunikacyjne,
niepełnosprawności sensoryczne,
niepełnosprawności ruchowe
oraz niepełnosprawności psychofizyczne związane z przewlekłymi chorobami somatycznymi.

Każdy z tych rodzajów niesie za sobą specyficzne wyzwania i potrzeby, które muszą być uwzględniane w różnych aspektach życia: społecznego, zawodowego i edukacyjnego. Zrozumienie i odpowiednie dostosowanie środowiska do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami jest bazą do odpowiedniego zabezpieczenia potrzeb skutkującego sprawniejszym funkcjonowaniem w społeczeństwie.

Rodzaje niepełnosprawności mają praktyczne znaczenie w wielu obszarach. W lecznictwie, by dostosować pomoc do specyficznych potrzeb pacjenta niepełnosprawnością i skutecznie leczyć. W miejscu pracy, aby umożliwić osobom niepełnosprawnym efektywne wykonywanie obowiązków. W edukacji, aby osiągnąć maksymalne efekty nauczania i uspołecznienia. W instytucjach publicznych, by zapewnić dostępność budynków i usług. Z kolei rządy i samorządy, mając tę wiedzę, mogą tworzyć sprawiedliwe i skuteczne rozwiązania prawne, a społeczeństwo jako całość, eliminować stereotypy, i budować otwarte i włączające środowisko.