Na pewno znasz to uczucie zmęczenia po całym tygodniu pracy. Weekendowe wylegiwanie się do południa wygląda wtedy jak najlepszy sposób na nadrobienie utraconego snu. Jednak to, co wydaje się szybką metodą na regenerację, w rzeczywistości może zaburzać Twój rytm dobowy i prowadzić do tzw. „social jet lag”. Jak to się dzieje i dlaczego lepiej tego unikać?

Co to jest social jet lag?

Pewnie słyszałeś już o jet lagu, czyli trudności w przystosowaniu się do innej strefy czasowej. Czym więc jest tzw. „social jet lag” i co mają ze sobą wspólnego? Ten termin opisuje zaburzenie rytmu dobowego, które wynika z różnicy między Twoimi przyzwyczajeniami (na przykład codziennym wstawaniem o 6:30 do pracy i zasypianiem o 21:30), a tym, co dzieje się, gdy nadchodzi upragniony weekend.

Niektórzy opisują social jet lag jako rozbieżność między naszym naturalnym cyklem dobowym a społecznymi wymaganiami. To, czego naprawdę potrzebuje Twój organizm, bywa zupełnie inne niż to, czego oczekuje od Ciebie codzienność.

Jak to wygląda w praktyce?

W tygodniu musisz wstawać wcześnie do pracy lub szkoły, a gdy przychodzi weekend, chętnie sypiasz dłużej lub siedzisz do późna, oglądając ulubiony serial. W efekcie Twój rytm snu się przesuwa i dochodzi do zaburzenia całego rytmu dobowego. Choć weekendowe leniuchowanie może na chwilę przynieść ulgę, to w dłuższej perspektywie licz się z potencjalnymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Jak weekendowa zmiana schematu snu wpływa na nasz organizm?

Rytm dobowy kontroluje wiele procesów w Twoim organizmie, w tym cykl snu i czuwania. Kiedy często zmieniasz godziny zasypiania i budzenia się, zwłaszcza w weekendy, zaburzasz ten cykl. W rezultacie może pojawić się dezorganizacja wydzielania melatoniny, spadek energii w ciągu dnia, a nawet problemy z metabolizmem.

Pamiętaj, że melatonina to hormon odpowiedzialny za regulację snu i jej wydzielanie jest ściśle uzależnione od stabilnego rytmu dobowego. Jeśli Twój organizm traci stałą rutynę, pojawiają się wahania w porze i ilości produkowanej melatoniny. Gdy przesuwasz godziny snu, ograniczasz jej efektywność, a to utrudnia zasypianie i wstawanie o regularnych porach.

Czy naprawdę muszę unikać odsypiania w weekendy?

Każdemu zdarza się czasem dospać w weekend albo zarwać noc na przedłużonej imprezie ze znajomymi. Staraj się jednak nie robić z tego zwyczaju. Nieprzewidywalne zmiany rytmu dobowego zamiast dodać Ci energii, mogą w dłuższej perspektywie nasilać uczucie senności i zmęczenia. Jeśli dodatkowo śpisz zbyt krótko, możesz jeszcze gorzej radzić sobie z koncentracją.

W praktyce zmiana schematu snu w weekend często tylko pogłębia problem. Jeśli w poniedziałkowy poranek czujesz się bardziej zmęczony i rozdrażniony niż zazwyczaj, zastanów się, czy w weekend naprawdę zadbałeś o przemyślany wypoczynek.

Podsumowując tematykę social jet lag

Social jet lag nie jest oficjalną chorobą, lecz określeniem zjawiska, które opisuje zaburzenia rytmu dobowego wywołane nieregularnymi porami snu. Weekendowe „odsypianie” może kusić, ale tak naprawdę najlepsze efekty daje utrzymywanie stałych godzin snu — zarówno w ciągu tygodnia, jak i w weekend.