Choroba i zespół Raynauda
Choroba Raynauda i zespół Raynauda to dwie różne choroby przebiegające z podobnymi symptomami. W obu przypadkach występuje objaw Raynauda – jeden z najczęściej spotykanych objawów reumatologicznych. Symptomy to napadowe zblednięcie, zasinienie, a następnie zaczerwienienie skóry palców rąk, nóg i małżowin usznych. Bywa, że objawy widoczne są na brodawkach sutkowych i nosie. Przyczyną objawu Raynauda jest nagły skurcz drobnych tętniczek i naczyń krwionośnych.
Po raz pierwszy zaburzenie to opisał w 1862 roku wybitny naukowiec Maurice Raynaud. Na przestrzeni lat, specjaliści zróżnicowali obie dysfunkcje dzieląc je na: pierwotny objaw Raynauda oraz wtórny objaw Raynauda.
Mimo prowadzonych od wielu lat badań pierwotny objaw, zwany chorobą Raynauda pozostaje nadal zagadką.
Gdy zauważy się podobne objawy na swojej skórze nie powinno się ich lekceważyć. Koniecznie trzeba udać się, w pierwszej kolejności, do lekarza POZ. Dobrym rozwiązaniem będzie także wizyta u specjalisty chorób naczyń, który w praktyce lekarskiej zapewne dokonywał już rozpoznania zespołu Raynauda. Trzeba być przygotowanym, że może to być choroba Raynuda, albo wymagający specjalistycznego leczenia zespół Raynauda.
Zespół Raynauda, czy choroba Raynauda? Różnice i podobieństwa między zespołem a chorobą Raynauda
Wiele osób myli niestety zespół z chorobą Raynauda, mimo że to są to dwie różne jednostki chorobowe. W pierwszym przypadku podłoże stanowią zawsze inne choroby przebiegające z objawem Raynauda. Działania terapeutyczne polegają na leczeniu choroby podstawowej. Zazwyczaj są to układowe choroby tkanki łącznej, takie jak np. zespół Sjorgena, czy twardzina układowa.
Inne przyczyny występowania objawu Raynauda to mieszana choroba tkanki łącznej, toczeń rumieniowaty układowy, albo reumatoidalne zapalenie stawów. Ponadto szpiczak mnogi objawiający się m.in. zwiększoną lepkością krwi lub zespół cieśni nadgarstka.
Objaw Raynauda pojawia się czasem także podczas stosowania niektórych leków na przykład z grupy β-blokerów, alkaloidów sporyszu, bleomycyny, klonidyny oraz bromokryptyny.
Chorobą Raynauda określamy natomiast zaburzenie naczynioruchowe nie mające podłoża w żadnej innej chorobie.
Obraz kliniczny choroby Raynauda
Choroba Raynauda to zaburzenie naczynioruchowe polegające na skurczu drobnych tętnic i drobnych naczyń w których przepływa krew. Etiologia występowania choroby Raynauda nadal niestety nie została do końca poznana ale naukowcy prowadzą nieustanne badania w tym kierunku.
Dotychczas ustalono, że u większości chorych przyczyną napadu bywa stres, doznane urazy, zarostowe schorzenia naczyń a także nasilona aktywność współczulnego układu nerwowego. Zwiastuny pojawiają się również pod wpływem zimna.
Objawy zespołu Raynauda i choroby Raynauda
Symptomy choroby Raynauda bywają bardzo uciążliwe i nieprzyjemne. W pierwszej fazie napadu dochodzi do zblednięcia np. palców rąk czego przyczyną jest nagły skurcz naczyń krwionośnych. Później pojawia się zasinienie spowodowane okresowym niedokrwieniem a następnie zaczerwienienie i obrzęk.
Objawom tym towarzyszą zazwyczaj silne dolegliwości bólowe, drętwienie i pieczenie. U części osób może dojść do powstania owrzodzeń na opuszkach palców rąk. W późniejszych stadiach również do martwicy palców.
Objaw Raynauda – kryteria diagnostyczne
Objawy, które decydują o rozpoznaniu choroby Raynauda lub zespołu Raynauda to:
pojawienie się zblednięcia, zasinienia a następnie zaczerwienienia palców rąk,
brak chorób obwodowych naczyń krwionośnych,
prawidłowa struktura kapilar w okolicy wału paznokciowego,
niewystępowanie cech martwicy palców rąk,
niewystępowanie przeciwciał jądrowych w surowicy krwi (miano < 100),
właściwy odczyn opadania krwinek (OB).
Czynniki ryzyka
Choroba Raynauda najczęściej dotyka osoby młode, między 15 a 45 rokiem życia. Badania wskazują, że częstość występowania objawu Raynauda dotyczy od 5 do 10 % populacji. W chłodnym klimacie może dotyczyć nawet 30 % mieszkańców. Ryzyko zachorowania zwiększa fakt występowania tego schorzenia w rodzinie.
Na chorobę Raynauda narażone są szczególnie kobiety stosujące doustne środki antykoncepcyjne oraz osoby wykonujące pracę w pomieszczeniach mających niską temperaturę. Pierwotny objaw Raynauda może rozwinąć się także w wyniku narażenia na długotrwałe wibracje spowodowane pracą np. młotem pneumatycznym i pilarką elektryczną. Stąd inaczej zespół Raynauda określany bywa, jako choroba wibracyjna.
Powyższa dysfunkcja występuje także u pianistów, maszynistów oraz fryzjerów. Przypadki zachorowania zdarzają się również po zatruciu metalami ciężkimi i substancjami chemicznymi.
Badania diagnostyczne w chorobie lub zespole Raynauda
Diagnostyka choroby Raynauda nie jest prosta. Wymaga wykonania szeregu badań, które zróżnicują ją z zespołem Raynauda. Wśród najważniejszych badań znajduje się:
wywiad, który pozwoli zapoznać się z występowaniem i przebiegiem choroby Raynauda w rodzinie,
kapilaroskopia – badanie naczyń krwionośnych w obrębie płytki paznokciowej,
wykonanie próby prowokacyjnej, gdzie strumień zimnej wody może spowodować objaw Raynauda,
badanie krwi – profil ENA przeciw rozpuszczalnym antygenom jądrowym oraz ANA badanie przeciwciał przeciwjądrowych,
uzupełniające badania obrazowe – usg metodą Dopplera oraz arteriografię.
Przebieg choroby Raynauda
Choroba Raynauda może przebiegać łagodnie, ale może też mieć ciężki przebieg. Jeżeli dysfunkcja przebiega łagodnie zazwyczaj ogranicza się do zblednięcia, zasinienia a następnie silnego zaczerwienienia i obrzęku. Towarzyszy temu czasem bardzo silny ból, parestezje i skurcze. Pojawia się wyraźna granica między skórą o prawidłowym zabarwieniu a obszarami, na których objaw się pojawił.
W niektórych sytuacjach skutki choroby Raynauda mogą być jednak bardziej poważne szczególnie w sytuacji, gdy diagnozowanie jej i leczenie odkładamy na później. W takich sytuacjach może dojść do wystąpienia ciężkich powikłań – owrzodzeń opuszków palców, a nawet martwicy palców rąk.
Leczenie choroby i zespołu Raynauda
Leczenie jednego i drugiego schorzenia przebiega nieco inaczej. Współczesna medycyna sugeruje, aby chorobę Raynauda leczyć w sposób nieinwazyjny. Głównie stosując zabiegi fizykoterapeutyczne, rehabilitację i właściwą dietę. Specjaliści zalecają także zmodyfikowanie stylu życia oraz w niektórych przypadkach zmianę wykonywanej pracy. Dużą rolę w leczeniu choroby Raynauda odgrywa psychoterapia, jeżeli czynnikiem wywołującym atak jest stres.
Dodatkowo, aby przepływ krwi był lepszy stosuje się np. leki zwiększające objętość krwi i udrażniające naczynia krwionośne. Szczególnie zalecane są preparaty naturalne, np. głóg. Warto także stosować maści i okłady rozgrzewające na niedokrwioną okolicę ciała. Jeżeli ten rodzaj leczenia jest niewystarczający podawane są wówczas leki uspokajające, witaminy z grupy B oraz witaminę PP.
Terapia objawu Raynauda z kolei polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej, ale obejmuje także stosowanie maści rozgrzewających oraz czasem leków rozszerzających naczynia. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby stosowane są leki tzw. blokery kanału wapniowego, albo sympatektomia polegająca na zablokowaniu przewodzenia nerwów współczulnych.
Rehabilitacja – skuteczną terapią w chorobie Raynauda
Choroba Raynauda – zwana pierwotnym objawem Raynauda – może być skutecznie leczona zachowawczo. Korzystny wpływ na naczynia włosowate oraz mikrokrążenie będzie miało leczenie ultradźwiękami. Dużą ulgę przyniesie również elektroterapia – prądy TENS, prądy interferencyjne, jonoforeza i galwanizacja. Ponadto zabiegi z zakresu hydroterapii – kąpiele galwaniczne oraz masaże wirowe.
Nadmierny skurcz naczyń krwionośnych zredukuje także magnetoterapia i światłoterapia. Bardzo dobre efekty terapeutyczne uzyskamy też dzięki specjalistycznym masażom. Delikatnemu segmentarnemu i klasycznemu. Przyspieszają one krążenie, zmniejszają napięcie mięśniowe i poprawiają zakres ruchu.
Osoby z pierwotnym objawem Raynauda powinny prowadzić zdrowy styl życia. Przestrzegać diety i zadbać o regularną aktywność fizyczną. Szczególnie zalecane są tu ćwiczenia skierowane na poprawę ruchomości i tym samym krążenia w stawach barkowych, łokciowych, nadgarstkach i palcach. Niektórzy specjaliści stosują dodatkowo terapię ułożeniową, według Buergera. Dzięki skoordynowanym działaniom można efektywnie zredukować skurcz naczyń krwionośnych i tym samym złagodzić objawy choroby Raynauda.
Jedynym miejscem, gdzie w Polsce, można skorzystać z profesjonalnej diagnostyki i terapii choroby Raynauda jest Sanatorium Uzdrowiskowe Augustów.
Leczenie chirurgiczne
Leczenie chirurgiczne wprowadzane jest w dwóch przypadkach. Pierwszą grupę stanowią osoby z zaawansowaną chorobą Raynauda, w której leczenie operacyjne jest tylko leczeniem wspomagającym. Drugą grupę stanowią chorzy mający rozpoznany zespół Raynauda, u których leczenie operacyjne jest leczeniem przyczynowym.
Sympatekomia jest zabiegiem chirurgicznym poprawiającym ukrwienie w palcach rąk. Polega na wycięciu fragmentu pnia współczulnego razem ze zwojami nerwowymi współczulnymi. Skutkiem zabiegu jest rozszerzenie naczyń krwionośnych w kończynach górnych oraz zmniejszenie kurczliwości naczyń występujących pod wpływem bodźców wewnętrznych, jak i zewnętrznych.
Niestety, skuteczność zabiegu jest niewielka. U dużej części pacjentów objaw Raynauda pojawia się ponownie po kilku latach od zabiegu. Po operacji mogą rozwinąć się niestety powikłania.
Działania profilaktyczne
Profilaktyka choroby Raynauda obejmuje wiele działań, wśród których znajduje się:
rzucenie palenia,
unikanie przebywania w zimnie,
zaprzestanie prac z urządzeniami wibracyjnymi,
zakładanie ciepłej odzieży (rękawice, czapka, skarpety i szal),
odstawienie leków antykoncepcyjnych,
ograniczenie picia kawy oraz napojów zawierających kofeinę.
Zwiększenie świadomości społecznej drogą do leczenia
Choroba i zespół Raynauda to dwa różne schorzenia, które posiadają jednak cechę wspólną – objaw Raynauda. Niestety wśród społeczeństwa nadal jest bardzo niska wiedza na temat tych dysfunkcji. Z tego też powodu coraz więcej osób poszukuje informacji m.in. w Internecie. Sporo wiedzy w tym zakresie zamieszcza Forum Medycyny Rodzinnej. Zdarza się, że nazwa wpisana do wyszukiwarki jest nieprawidłowa np. “zespol raynauda”. Mimo błędu w pisowni można znaleźć wiele profesjonalnych informacji na ten temat.
Dzięki uzyskanym wskazówkom można łatwiej zróżnicować między zespołem Raynauda i chorobą Raynauda. Podjąć decyzję o leczeniu. Oba schorzenia wymagają specjalistycznej diagnostyki i leczenia. Objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza. Od tego może zależeć zdrowie, sprawność, a nawet życie.
